TS EN 60704 Ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar – Hava ile yayılan gürültünün belirlenmesi için deney kodu

Genel gerekler

Kapsam ve Hedef

Kapsam

Genel

TS EN 60704 Standardı, ev ve benzeri yerlerde kullanılan şebekelerden veya bataryalardan sağlanan enerji ile çalışan elektrikli cihazları (bunlara ait parçaları ve aksesuarları dahil) kapsar.
TS EN 60704 ‘de başka şekilde belirtilmemişse, “benzeri yerlerde kullanım” ifadesinden, örneğin oteller, kahvehaneler, çayhaneler berberler kuaförler, çamaşırhaneler vb. yerlerdeki kullanım anlaşılmalıdır.
TS EN 60704 standardı aşağıdakilere uygulanmaz:
– Endüstriyel veya profesyonel amaçlı kullanımlar için tasarımlanmış cihazlar, teçhizatlar veya makineler,
– TS EN 60704 ‘e göre klima, ısıtma ve havalandırma (evde kullanılan vantilâtörler, pişiriciler ve ayaklı ısıtıcı cihazlar hariç) donanımları, merkezî ısıtma brülörleri, su besleme ve kanalizasyon sistemleri için kullanılan pompalar gibi binanın veya onun bir tesisinin ayrılmaz bir parçası olan cihazlar,
– Münferit motorlar veya jeneratörler,
– Dışarda kullanılacak cihazlar.

Gürültü tipleri

TS EN 60704 Farklı tiplerdeki gürültülerin sınıflandırılması ISO 12001‘de verilmiştir. ISO 3744’de belirtilen yöntem, evlerde kullanılan cihazlar tarafından yayılan her tipteki gürültünün ölçülmesi için uygundur. ISO 3743-1 ve ISO 3743-2’de belirtilen yöntemler, kısa süreli gürültü patlamaları içeren darbeli gürültü kaynaklarından yayılan gürültüler hariç olmak üzere, her çeşit gürültü için uygundur. TS EN 60704 bu durum, TS EN 60704 hazırlanırken dikkate alınacaktır.

Kaynağın boyutu

ISO 3744’deki yöntem, herhangi büyüklükteki bir gürültü kaynağına uygulanabilir. Kaynağın büyüklüğü ile ilgili sınırlamalar, ISO 3743-1 ve ISO 3743-2’de Madde 1.2.2’de verilmiştir. Bu durum, EN 60704-2 hazırlanırken dikkate alınacaktır.

Hedef

TS EN 60704 standardı, 1 pikovvatt (pW) ses basıncıyla ilişkili olarak ses basınç seviyelerinin ve ilgili belirli frekans aralığı içerisinde (genel olarak 125 Hz’den 8000 Hz’e kadar merkez frekansa sahip oktav bandları içeren) hava ile yayılan akustik gürültü için kullanılacak mühendislik derecesi seviyesine sahip olan (ISO 12001’deki derece 2’ye uygun mühendislik yöntemi) objektif yöntemlerle ilgilidir; ayrıca ölçülecek cihaz için öngörülen çalışma şartlarını belirtir.
Aşağıdaki seviyeler kullanılır:
– A ağırlıklı ses gücü seviyesi LWA ve
– Oktav band ses gücü seviyeleri.
TS EN 60704 genellikle, tarif edilen yöntemler, operatörün hazır bulunmadığı cihazlar için uygulanır. TS EN 60704 cihazın sadece bir operatör tarafından çalıştırılabildiği veya bir operatör tarafından yüklenmesinin gerekli olduğu (pek sık olmayan) durumlar için, ilgili şartlar EN 60704-2’de belirlenebilir.

Örneğin ISO 3741 ve ISO 3745’de belirtildiği şekilde bir hassasiyet derecesine sahip (ISO 12001’e uygun olarak derece 1 doğrulukta) ses güç seviyelerinin belirlenmesi için açıklanan yöntemler, bu standardın kapsamında değildir. Bununla beraber bu hususlar, uygun deney ortamı ve deney teçhizatının bulunması halinde uygulanabilir.
Not 1- Bu standardda açıklanan şartlar altında elde edilen gürültü değerleri, zorunlu olarak uygulamada kullanılan çalıştırma şartları altında elde edilen gürültüye uygun olmayacaktır.
Not 2- İmalât vb. aşamalardaki kalite kontrolü için basitleştirilmiş yöntemler uygun olabilir. Gürültünün azaltılması amacıyla, örneğin dar-band analizi veya yoğunluk tekniklerinin uygulandığı diğer ölçüm yöntemleri uygulanabilir.

Ölçüm belirsizliği

Bu standarda uygun olarak tayin edilen ses gücü seviyelerinin uyarlık standart sapmalarının hesapla bulunan değerleri, ISO 3743-1’deki ve ISO 3743-2‘deki Madde 1.4’de ve ISO 3744’deki Madde 1.4’de verilmiştir. Benzer çalışma şartlarında ve benzer boyutlarda olan belirli bir grup cihaz için uyarlığa ait standart sapmalar bu değerlerden daha küçük olabilir. Bu sebeple lâboratuvarlar arası deneylerden tatmin edici sonuçlar alınması durumunda; EN 60704-2’de, ISO standardlarında verilmiş olan standart sapmalardan daha küçük olan standart sapma değerleri belirtilmiş olabilir.
Bir kaç cihaz kategorisi için uyarlık standart sapma değerleri, IEC 60704-3’de verilmiştir.
Sonuçların normal olarak önceden tahmin edilen standart sapmalar içinde kaldığı ölçümler arasında farklılıkların olması halinde, ölçümlerin daha yüksek bir doğruluk derecesinde: derece 1 hassasiyette, lâboratuvar derecesinde veya ISO 3741 veya ISO 3745’de bahsedilen hassasiyette gerçekleştirilmesi gereklidir.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
TS EN 60704 aşağıdaki atıf dokümanları, bu dokümanın uygulanması için zaruridir. Tarih belirtilen atıflarda, belirtilmiş olan baskı geçerlidir. Tarih belirtilmemiş atıflarda, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tadiller dâhil) kullanılır.
IEC 60038: 2009, IEC standard voltages (CENELEC standart gerilimler)
IEC 60704-3: 2006, Household and similar electrical appliances – Testcode forthe determination ofairborne acoustical noise – Part 3: Procedure for determining and verifying declared noise emission values (Akustik gürültü- Ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar tarafından yayınlanan- Havada yayılan gürültünün belirlenmesi için deney kuralları bölüm 3: Beyan edilen gürültü emisyon değerlerinin tayini ve doğrulanması için işlemler)
IEC 61260: 1995, Electroacoustics – Octave-band and fractional-octave-band filters (Elektroakustik – Oktav- band ve kesirli oktav band filtreleri)
IEC 61672-1: 2002, Electroacoustics – Soundlevelmeters – Part 1: Specifications (Elektroakustik – Ses seviye ölçerleri – Bölüm 1: Özellikler)
ISO 3741: 1999, Acoustics – Determination of sound povver levels of noise sources using sound pressure – Precision methods for reverberation rooms (Akustik – Gürültü kaynaklarının ses gücü seviyelerinin ve ses enerjisi seviyelerinin ses basıncı kullanılarak tayini – Çınlama deney odaları için yüksek hassasiyetli yöntemler)
ISO 3743-1: 1994, Acoustics – Determination of sound povver levels of noise sources – Engineering methods for small, movable sources in reverberant fields – Part 1: Comparison method for hard-vvalled test rooms (Akustik – Gürültü kaynaklarının ses gücü seviyelerinin ve ses enerji seviyelerinin, ses basıncı kullanılarak tayini – Çınlamalı ortamlarda hareketli küçük kaynaklar için mühendislik metotları – Bölüm 1: Rijit duvarlı deney odaları için karşılaştırma metodu)
ISO 3743-2: 1994, Acoustics – Determination of sound povver levels of noise sources using sound pressure – Engineering methods for small, movable sources in reverberant fields – Part 2: Methods for special reverberation test rooms (Akustik – Gürültü kaynaklarının ses gücü seviyelerinin ve ses enerji seviyelerinin ses basıncı kullanılarak tayini – Çınlamalı ortamlarda hareketli küçük kaynaklar için mühendislik yöntemleri – Bölüm 2: Özel çınlama deney odaları için yöntemler)
ISO 3744: 1994, Acoustics – Determination of sound povver levels of noise sources using sound pressure – Engineering method in an essentially free field över a reflecting plane (Akustik – Gürültü kaynaklarının ses gücü seviyelerinin ve ses enerji seviyelerinin ses basıncı kullanılarak belirlenmesi – Yansıtıcı bir düzlem üzerindeki temel olarak serbest bir alanda uygulanan mühendislik yöntemleri)
ISO 3745: 2003, Acoustics – Determination of sound povver levels of noise sources using sound pressure – Precision method for anechoic and hemi-anechoic rooms (Akustik – Gürültü kaynaklarına ait ses güç seviyelerinin ses basıncı kullanılarak tayini – Yankısız ve yarı-Yankısız odalar için kesinlik metotları)
ISO 6926: 1999, Acoustics – Requirements for the performance and calibration of reference sound sources used forthe determination of sound povver levels (Akustik – Ses güç seviyelerinin belirlenmesi için kullanılan referans ses kaynaklarının performansı ve kalibrasyonu için kurallar)
ISO 12001: 1996, Acoustics – Noise emitted by machinery and equipment – Rules for the drafting and presentation of a noise test code (Akustik – Makina ve donanımlardan yayılan gürültü – Bir gürültü deney kodu taslağının hazırlanması ve sunumu için kurallar)
3 Terimler ve tarifleri
TS EN 60704  standardın amacı bakımından aşağıdaki terimler ve tarifleri uygulanır. Ses gücü seviyelerinin belirtilmesi için uygun terimler ve tarifler ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744’te bulunabilir.

Ölçüm zaman aralığı

TS EN 60704 ses gücü seviyelerinin tespit edildiği çalışma periyodunun veya çalışma çevriminin bir bölümü veya katları.

Çalışma peryodu

TS EN 60704 deneye tabi tutulan cihazın belirli bir işlemi gerçekleştirdiği zaman aralığı (örneğin bulaşık makinesi için yıkama, durulama veya kurutma)

Çalışma çevrimi

TS EN 60704 deneye tabi tutulan cihaz tam bir iş çevrimini gerçekleştirirken meydana gelen çalışma peryodu içerisinde ortaya çıkan belirli bir sıra. Çalışma çevrimi boyunca, her bir çalışma peryodu tek bir kez veya tekrarlı şekilde oluşan belirli bir işlemle ilişkili olabilir (örneğin bulaşık makinesi için yıkama, durulama ve kurutma).

Ses basıncının zamana bağlı olarak kaydı

Bir çalışma çevriminin bir veya birden fazla periyodu sırasında elde edilen, zamanın bir fonksiyonu olarak ses basınç seviyesinin (belirli bir mikrofon konumu için) kesintisiz şekilde yapılan kaydı.

Standart deney operatörü

Ses ölçümünü etkileyebilecek anormal bir ses yutucu giysi giymemiş, deneye tâbi tutulacak kaynağı (cihazı) çalıştırmak veya beslemek için ihtiyaç duyulan kişi.

Kaynağın yeri veya konumunun merkezi

Deney ortamı içinde ve serbest alanda, mikrofon konumlarının koordinat sistemine göre kaynağın konumunu veya yerini tarifeden eden terim.
Cihazın bulunduğu yerin merkezi, cihazın merkezi ile tezgâh tipi, asılı tip veya elde tutularak çalışan tipteki cihazın ana kısımlarını çevreleyen paralelyüz prizmanın merkezinin üst üste çakıştığı yerdedir.
Cihazın bulunduğu yerin merkezi, cihazın merkezi ile zemin üstü, zemine mesnetli veya duvara monteli cihazın ana kısımlarının çıkıntılarını içine alan bir dikdörtgenin merkezinin, zeminde veya duvarda üst üste geldiği merkezdir.

Anma yükseklik

TS EN 60704 İmalatçının kurulum talimatlarına göre, kurulum açıklığının yüksekliğine denk gelen 5 mm’nin en küçük tam katı.

Anma genişlik

İmalatçının kurulum talimatlarına göre, kurulum açıklığının genişliğine denk gelen, 5 mm’nin en küçük tam katı.

Anma derinlik

İmalatçının kurulum talimatlarına göre, kurulum derinliğine genişliğine denk gelen, 515 mm’ye eşit veya daha büyük olan 5 mm’nin en küçük tam katı.

Ölçüm yöntemleri ve akustik çevreler

Genel

TS EN 60704 makina veya teçhizatın çıkardığı ve makinanın bulunduğu ortamda her istikamette yayılan toplam gürültü, makinanın ses gücü olarak karakterize edilebilir. Bir makinanın ses gücü, genelde makinanın yerleştirildiği ortamdan bağımsızdır.
Bu yüzden ses gücü seviyesi kavramı ev ve benzeri yerlerde kullanılan cihazların çıkardığı gürültüyü ifade etmek için seçilmiştir.
Tercih edilen gürültü yayılma miktarı, desibel olarak A ağırlıklı ses gücü seviyesidir (ref. 1 pW).
Bu standarda göre, aşağıda Madde 4.2 ve Madde 4.3’de belirtildiği şekilde doğrudan metot veya karşılaştırma yöntemi olmak üzere prensip olarak iki metot mevcuttur. TS EN 60704 Bu yöntemler birbirinin alternatifi olarak kullanılabilir.
Madde 4.4’de tarif edildiği şekilde, farklı tiplerdeki ortamlar kullanılabilir. Gerektiğinde EN 60704-2’de bunlardan biri veya birkaç kombinasyonu dışarıda bırakılabilir.

Doğrudan yöntem

Doğrudan yöntem, bir yansıma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarında ISO 3744 ve özel çınlama deney odaları için ISO 3743-2’ye uygun olarak sadece kaliteli deney ortamlarındaki ölçümler için kullanılabilir.
Bu yöntemle ses gücü seviyesi;
– Yansıtma yüzeyi (yüzeyleri) üzerindeki serbest alan şartlarında; ölçme yüzeyi üzerindeki zamana göre ortalaması alınmış ses basınç seviyelerinden ve ölçme yüzeyi alanından,
– Özel çınlama deney odalarında; ortalama ses basınç seviyelerinden, çınlama zamanından ve deney odasının hacminden
tespit edilir.
Bu yöntem, ölçülen ses basınç seviyelerinden doğrudan hesaplanan A-ağırlıklı ses gücü seviyelerinde (ve gerektiğinde oktav bant ses gücü seviyelerinde) belirtilen sonuçları verir.
Not – Bu yöntem, örnek olarak ISO 3745’de verildiği şekilde daha fazla hassasiyete sahip yöntemler ile bağlantılı olarak da kullanılabilir.

Karşılaştırma yöntemi

Ölçümler için karşılaştırma yöntemi geniş bir şekilde ISO 3743-1 ve ISO 3743-2’de açıklanmıştır.
Not – “Karşılaştırma yöntemi” terimi, ISO 3744’de açık olarak verilmemiştir. Ancak, bir referans ses kaynağı kullanılarak ISO 3744 Madde A.3’de verilen ortam düzeltmesine ait işlemlerin tayini için “mutlak karşılaştırma deneyi” uygulandığı zaman yapılan işlem, aslında bir karşılaştırma yöntemidir.
Bu yöntemle, ses gücü seviyeleri, deney odasındaki bir kaynak tarafından çıkarılan ses basınç seviyelerinin ortalama değerlerini (kareler ortalaması esası üzerinden), ISO 6926’daki özelliklere uygun olarak, bilinen ses gücü çıkışının kalibre edilmiş bir referans ses kaynağı (RSK) tarafından aynı oda içinde çıkarılan ses basınç seviyelerinin ortalama değerleri ile mukayese edilerek tayin edilir. Ses basınç seviyelerindeki fark, her iki ölçüm seti için şartlar aynı olduğu zaman ses gücü seviyelerindeki farka eşittir.
Bu yöntem oktav bandı ses gücü seviyeleri olarak ifade edilen sonuçlar verir ve A ağırlıklı ses gücü seviyesi, oktav band ses gücü seviyelerinden hesaplanır.
Farklı ortamlarda elde edilen sonuçlar arasında sistematik birfarkın olup olmadığının kontrolü için karşılaştırma yönteminin kullanılması tavsiye edilir.

Akustik çevre

Deney ortamının yeterliliği için genel kurallar ve kriterler

Bunlar;
– Sert duvarlı deney odaları için ISO 3743-1 ‘in
– Özel çınlama deney odaları için ISO 3743-2’nin
– Yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan şartları için ISO 3744’ün
4’üncü maddede verilmiştir.
Not – Yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan şartları için ISO 3744 EK A Madde A.3’de bahsedilen ortamın yeterliliği için mutlak karşılaştırma deneyi tercih edilir.
Serbest alan şartlarını taşıyan basit deney odasının tasarımı için açıklamalar, bu standardın EK A’sında verilmiştir.
Uygun bir özel çınlama deney odasının tasarımına ait açıklamalar ISO 3743-2 Ek A’da verilmiştir.

Arkaplan gürültü seviyesi için kriter

Arkaplan gürültü seviyesi için kurallar, ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744 nolu standardlarda yer alan Madde 4’de verilmiştir. Mikrofon konumlarına göre arkaplan gürültü seviyesinin ortalama değeri ölçülecek ses basınç seviyesinin en az 6 dB ve tercihen 15 dB altında olmalıdır.
Not – Arkaplan gürültüsüne ait ses basınç seviyesi ile cihazın gürültüsü arasındaki fark, 6 dB’den daha az olduğunda Madde 8.1’e bakınız.

Çevresel şartlar

Ölçme için kullanılan mikrofon üzerinde ters bir etkiye sahip (kuvvetli elektrik veya manyetik alanlar, rüzgâr, denenen teçhizattan çıkan havanın çarpması, düşük veya yüksek sıcaklıklar gibi) ortam şartlarından kaçınmak için uygun mikrofon ve mikrofon konumu seçilmelidir.
Uygun olmayan ortam şartları ile ilgili olarak ölçme aletlerinin imalâtçı tarafından önerilen talimatları takip edilmelidir.
Mikrofon, her zaman ses dalgalarının geliş açısı mikrofonun kalibre edilmiş olduğu açı olacak şekilde yerleştirilmelidir.

Cihazlar

Akustik verileri ölçmek için ölçme cihazları

Ölçme sistemi ile ilgili kurallar ve bunların kalibrasyonu ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744 nolu standardlarda yer alan Madde 5’de verilmiştir.
Ölçme sistemi, kullanılan temel standarda uygun olarak, IEC 60651 veya IEC 60804’da yer alan tip 1 ölçme aleti için kuralları sağlamalıdır. Oktav bantlardaki ölçümleri için ölçme sistemleri, EN 61260’daki kuralları sağlamalıdır.
Referans ses kaynakları (RSK), ISO 6926’daki kurallara uygun olmalı ve her yıl kalibre edilmelidir.

Klimatik şartlardaki ölçümler için cihazlar

5.2.1 Sıcaklık, + 1 °C doğruluğa sahip ölçme cihazları ile ölçülmelidir.
5.2.2 Bağıl nem + % 2 mutlak doğruluğa sahip ölçme cihazları ile ölçülmelidir.
5.3 Çalıştırma şartlarının ölçülmesi için cihazlar
5.3.1 Şehir şebekesine bağlı cihazların kabloları veya kordonların ucundaki gerilim, 0,5 sınıfı cihazların doğruluğuna sahip voltmetreler ile ölçülür.
5.3.2 Pille vb. ile çalışan cihazlar için pil vb uçlarındaki gerilim, sınıf 1 doğruluğa sahip voltmetreler ile ölçülür.
5.3.3 Motorların eklentilerinin vb. parçalarının dönme hızları gerektiğinde tam skalanın + % 1 doğruluğa sahip hız göstergeleri ile ölçülür.

Deneye tâbi tutulan cihazların çalıştırılması ve yerleştirilmesi

Cihazların donatılması ve önşartlandırılması

6.1.1 – Cihaz, imalâtçısı tarafından belirtilen fonksiyona veya kullanım amacına uygun olarak imalatçısı tarafından sevkedildiği şeklde, cihazla beraber verilen ilâve teçhizatlar, aksesuarları vb. parçalar ile donatılmış olmalıdır.

6.1.2 Deney ortamında cihazın çalıştırılması için gerekli olan yardımcı teçhizatın (elektrik devreleri veya kabloları, su beslemesi veya boşaltması için gerekli olan boru tesisi, hava kanalları vb.) önemli miktarda radyasyon yaymadığından ve cihazdan çıkan seste bir değişiklik olmadığından emin olmak için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bu husustaki açıklamalar ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744’deki Madde 6.4’de verilmiştir.

6.1.3 Gürültü ölçümlerinden önce, amacına uygun şekilde kullanılmak üzere teçhiz edilmiş cihaz, alıştırılmamış parçalardan kaynaklanan aşırı gürültüyü önlemek için yeterince uzun bir süre çalıştırılmalıdır. Böyle bir durum varsa ve başka bir şekilde belirtilmediyse alıştırma işlemi, en yüksek hızda yüksüz olarak gerçekleştirilmelidir. İmalâtçı başka bir şekilde tavsiye etmedikçe, toplam alıştırma periyodu beyan çalışma süreleri EN 60704-2’de gösterilmelidir.

6.1.4 Her gürültü ölçüm serisinden hemen önce kullanım amacına uygun olarak teçhiz edilmiş cihaz kapalı hale gelmesi için EN 60704-2’de belirtildiği veya imalâtçı talimâtlarına uygun olarak, ayarlanabiliyorsa ve aksi belirtilmemişse, en yüksek hız ayarında yüksüz olarak çalıştırılır.

6.2 Elektrik enerjisi, su ve gaz temini

6.2.1 Şehir şebekesinden beslenen motoru (motorları) bulunan cihazlar anma geriliminde ve uygulanabiliyorsa anma frekansında çalıştırılmalıdır. Doğru akım kullanılacak şekilde tasarımlanmış cihazlar, sadece doğru akım ile beslenmelidir. Bir gelim aralığı ve/veya bir frekans aralığı verilmişse; bu durumda, temin edilen voltaj ve/veya frekans, cihazın kullanılacağı ülkenin anma sistem gelimi ve/veya sistem frekansı olmalıdır. Deney süresince tolerans değerleri gerilim için + % 2 ve frekans için + % 1 olmalıdır.
Anma sistem gerilimi ve değerleri IEC 60038’de tarif edilmiştir.
Cihazların anma gerilimleri kullanıldıkları ülkenin anma sistem geriliminden farklı olduğunda, ölçümler kullanıldıkları ülkenin anma sistem geriliminde yapılmalıdır.
Voltaj, sökülemeyen bir kablo veya kordonun fişinde veya sökülemez bir kablo varsa cihaz girişinden ölçülür. Ancak hiçbir durumda uzatma kablosu veya kordonun ucundan ölçülmez.

6.2.2 Batarya ile çalışan elektrik motorlu cihazlar, imalâtçı tarafından belirtildiği şekilde tamamen şarjlı veya dolu bataryalar takılarak gürültü ölçümlerine başlanır. Deneyin başlangıcında yük altındaki batarya gerilimine göre kurşun asitli batarya için 0,90, diğer piller için 0,80 batarya gerilimine düştüğü zaman ölçümler durdurulur.
Batarya gerilimi bataryaların ucundan ölçülür.

6.2.3 Elektrik veya gazla ısıtılan cihazlarda, ısıtıldığında cihazdan yayılan gürültü, gürültü miktarını değiştirmiyorsa cihaz ısıtılmadan çalıştırılabilir.

6.2.4 Su ve/veya gaz beslemesi varsa imalâtçı tarafından belirtildiği şekilde olmalıdır.
İmalâtçı tarafından belirtilmediyse, EN 60704-2’de başka bir şekilde belirtilmedikçe su besleme basıncı, 240 kP + 50 kPa, soğuk su sıcaklığ, 15 °C + 2 °C ve sıcak su sıcaklığı 55 °C + 2 °C olmalıdır.
Not – Bazı ülkelerde su besleme/sıcaklık değeri ilgili ülkenin su besleme basınç/sıcaklık değerinden farklı olduğu zaman, anma basınç/sıcaklık değerinde gerçekleştirilen ölçümler, alıcıyı yanıltabilir. Bu durumda ilâve ölçümler gerekli olabilir. Deney basınç/sıcaklık değeri, anma basınç/sıcaklık değerinden farklı ise bu durum rapor edilmelidir.

Klimatik şartlar

Evde kullanılan cihazlar (özel bir aile için olduğu belirtilmediği takdirde) genellikle aşağıdaki iklim şartlarında çalıştırılır:
Ortam sıcaklığı t = 23°C±5°C
Bağıl nem RH= % 50 + % 20
Atmosfer basıncı ps = 96 kPa + 10 kPa

Deney süresince cihazların yüklenmesi ve çalıştırılması

Genel kurallar ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744’teki Madde 6.5’te verilmiştir. EN 60704-2’de başka bir şekilde belirtilmedikçe bir gürültü deney kodunun oluşturulması için açıklayıcı bilgiler aşağıda verilmiştir.

6.4.1 Yükleme ve çalıştırma şartları genellikle mümkün olduğu kadar uygulanabilir olmalı ve normal kullanma şartlarına benzemelidir, ancak her durumda, tekrar edilebilecek ve üretilebilecek çalışma şartlarını sağlamak amacıyla basit çalışma şartları tercih edilmelidir.

Bir operatörün bulunmasından kaçınılmalıdır. Sadece operatör olmadan cihaz yüklemesinin uygulanabilir olmadığı durumlarda operatör bulundurulmalıdır.

6.4.2 EN 60704 ‘de belirli bir cihaz kategorisi için özel olarak belirtilmediyse bir cihazın yaydığı gürültüyü belirlemek, uzun süren çoklu ana fonksiyonlu cihazlar ve çok amaçlı cihazlar dışında bir tek çalıştırma durumu ile sınırlandırılmalıdır. Uzun süren çoklu ana fonksiyonlu cihazlar ve çok amaçlı cihazlar için bir veya birden fazla çalıştırma durumu belirlenebilir.Bununla birlikte, belirtilen çalışma durumu en yüksek gürültü emisyonu değerini ortaya çıkaracak şekilde olmalıdır.
Cihaz tipik ve kararlı bir cihaz ise ve cihazın yükleme şartı ile beraber uyarlığı zayıf ise, cihazdan yayılan gürültünün belirlenmesi için tek bir durum olarak boşta çalışma şartları seçilebilir.
Hız kontrollü cihazlar için, ana fonksiyonlara ait işletme çevrimlerinin genellikle yüksek hız ayarı kullanılmalıdır.

6.4.3 İşletme çevrimlerindeki normal kullanım sırasında çalıştırılan cihazlar, uygun parçaların ana fonksiyonlarının işletme çevrimleri sırasında ölçümler yapılarak gürültü yayılımını belirlemek için olduğu şekilde çalıştırılır.
Not – İşletme çevrimi (çevrimleri) sırasında A-ağırlıklı ses basınç seviyesinin – zamana bağlı olarak – mikrofon konumlarından birisinde, tercihen deneye tâbi tutulan cihaz önünde kaydedilmesi tavsiye edilir.

6.4.4 Gürültü emisyonunu tespit etmek için yükleme ve çalıştırma şartları uygulanırken, deneye tâbi tutulan cihazın muhtemel bir aşırı aşınmasını önlemek için gerekli önlemler alınmalıdır. Çalıştırma aralığı ve cihaz dinlendirme süreleri ve/veya imalâtçı talimatları takip edilmelidir.

6.5 Cihazların yerleri ve montajı

ISO 3743-1, ISO 3743-2 ve ISO 3744’deki Madde 6.2 ve Madde 6.3’deki temel kurallar uygulanmalıdır. EN 60704-2’de başka bir şekilde belirtilmedikçe bir gürültü deney kodunun oluşturulmasına dair açıklamalar aşağıda verilmiştir.
6.5.1 Zeminde duran cihazlar veya masa tipi cihazlar, doğrudan normal konumda cihazın bünyesinde bulunan esnek elemanlardan başka elemanlar kullanılmadan,
– Sert duvarlı deney odasının veya özel çınlama deney odasının zeminine cihazın herhangi bir yüzeyi ile çıkıntı yapan parçalar dahil, en yakın duvar arasında en az 1 m mesafe olacak şekilde,
– Belirtilen ölçme yüzeyinin şekli ve boyutu dikkate alınarak serbest alan ortamının yansıtma düzlemi üzerine yerleştirilir.
Ayaklı cihazlar, (saç kurutma başlıkları gibi ayaklar üzerinde durarak çalıştırılacak şekilde tasarımlanmış cihazlar) cihazın bulunduğu stand üzerine veya imalâtçı talimatlarına uygun olarak imâl edilmiş bir stand üzerine yerleştirilir.
Not – Zemin kaplama malzemesinin muhtemel titreşiminden kaynaklanan ses yayılımı önlenmelidir. Zemin kaplama parçası, deneye tâbi tutulan cihazın bir parçası olarak kabul edildiğinden, deney ortamının akustik karakteristikleri üzerinde meydana gelecek muhtemel etkileri dikkate alınmamalıdır.
Çalıştırılması için bir masaya ihtiyaç duyulan masa tipi cihazlar, EK B’de bahsedilen standart deney masasının üzerinde merkezî bir yere yerleştirilir.
6.5.2 Elde tutularak çalışan cihazlar, varsa aksesuarları ile birlikte, uygun bir deney armatürüne yaklaşık olarak 25 cm yükseklikte esnek şekilde asılır veya monte edilir.
Deney armatürünün tabanı, yapısal yolla yayılan gürültünün cihazdan yayılmaması için orta derecede esnek elemanlar üzerine (deneye tâbi tutulan cihazdan kaynaklanan hava ile yayılan gürültünün etkisi olmayacak şekilde) monte edilir ve
– Sert duvarlı deney odasının veya özel çınlama deney odasının, zemininin üzerine cihazın herhangi bir yüzeyi ile çıkıntı yapan parçalar dahil en yakın duvar arasında en az 1 m mesafe olacak şekilde,
– veya belirtilen ölçme yüzeyinin şekli ve boyutu dikkate alınarak serbest alan ortamının yansıtma düzlemi üzerine
yerleştirilir.
Not – Asma ve tutturma elemanların cihazın ses çıkışını değiştirmediğinden emin olmak için dikkatli olunmalıdır; örneğin zemin tarafından yayılan, cihazın bünyesinin titreşimine sebep olan özel modları bastırarak veya daha belirgin hale getirerek veya hava deliklerini ve yayıcı yüzeyleri kaplayarak.
6.5.3 Binanın bir parçası olarak yapılmış cihazların mahfazaları ve tezgâhı dâhil zemin üstü cihazlar, cihazın çıkıntı yapan parçaları ile duvar veya düzlemin temas etmesinden kaçınılarak cihazın arkası ile dik duvar veya cihazın düzlemi arasında D=10 cm +1 cm bir mesafede, cihazın kendisindekiler hariç herhangi bir esnek eleman olmaksızın zemin üzerine yerleştirmek için:
– Sert duvarlı deney odasının veya özel çınlamalı deney odasının zeminin üzerine, duvar ile cihazın arkasındaki bahsedilen 15 cm + 5 cm uzaklıkla ve cihazın herhangi bir yüzeyinin veya mahfazanın veya tezgâhın, odanın en yakın olduğu köşesi ile arasında en az 1,5 m mesafe olacak şekilde yerleştirilir veya
– Serbest alan şartlarında yatay yansıtıcı bir düzlem üzerinde ve cihazın arkası ile düşy yansıtıcı düzlem arasında bahsedilen mesafede yerleştirilir. Düşey düzlemin en küçük boyutları en az ölçüm yüzeyinin izdüşümünün boyutuna eşit olmalıdır. Düşey yansıtıcı düzlemin akustik emme katsayısı ilgili frekans aralığında 0,06’dan küçük olmalıdır.
Düşey yansıtıcı düzlem ile cihaz arasındaki mesafe, cihaz düşey yansıtıcı düzlemle doğrudan temasta bulundurulup daha sonra D mesafesine çekilmesiyle gerçekleştirilir. Düşey yansıtıcı düzlem ile cihaz arasında herhangi bir temas olmamasına (çıkıntı yapan parçalar, tezgâhlar, aralayıcılar vs) dikkat edilmelidir.
6.5.4 Varsa aksesuarları ile beraber duvara monte edilen cihazlar, cihazla verilen esnek parçalar dışında herhangi bir esnek parça kullanılmadan uygun bağlayıcı elemanlarla sıkı bir şekilde;
– sert duvarlı deney odasının veya özel çınlama deney odasının bir duvarı üzerine,
– veya serbest alan ortamındaki bir yansıtma düzlemi üzerine tespit edilir veya bağlanır. Bu düşey düzlemin en küçük boyutu en az ölçüm yüzeyinin projeksiyonuna eşit olmalıdır. Düşey yansıtıcı düzlemin akustik emme katsayısı ilgili frekans aralığında 0,06’dan küçük olmalıdır.
Cihazın en alçak kenarının zeminden olan yüksekliği, imalâtçı talimatlarına uygun olarak ayarlanmalıdır.
Zeminde dik duran cihazlar için olduğu gibi, cihazların (bağlanarak veya uygun bağlantılarla tutturulmuş) yerleşimi (Madde 6.5.1’e bakılmalıdır), ön araştırmanın sonucunda, ses gücü seviye değerinin bu maddede açıklanan yerleşim ile belirlenen ses gücü seviyesinden çok farklı olmadığında, gerçekleştirilebilir.
6.5.5 – Binanın bir parçası olarak yerleştirilecek cihazlar, imalâtçının talimatlarına uygun olarak Ek B’ye göre uygun bir deney mahfazasına yerleştirilmelidir.
Cihazın yerleştirilmesi ve kullanımıyla ilgili imalatçının verdiği talimatlar gözetilmelidir. Cihazın ön taraftaki kenarı (kapı dâhil) deney mahfazasının ön kenarı ile aynı hizada olmalıdır. İmalatçının talimatlarında cihazın alt ön tarafında bir süpürgeliğin bulunması öngörülmüşse, deney mahfazasında da kapı tertibatıyla aynı yükseklikte, mahfaza ile aynı kalınlıkta ve aynı malzemeden yapılmış bir süpürgeliğin bulunması gerkelidir.
Deney mahfazasına, yapısal yolla bir gürültü iletimi olmamasına dikkat edilmelidir.
Cihaz üzerinde, cihazın ve kabinin veya mahfazanın kenarları arasındaki boşlukları kapatacak sert veya esnek malzemeler, aralayıcılar, bantlar bulunması halinde; bunlar uygun şekilde ayarlanarak kullanılmalıdır. Bu tip malzemeler yoksa cihaz boşluklarıyla birlikte kullanılmalıdır.
Mahfazanın sol veya sağ arka köşesinde, örneğin güç akımını, su temini veya drenajı sağlayacak, en küçük boyutta bir şalter bulunmalıdır. Bu şalter herhangi bir gürültü sızıntısına mahal vermeyecek şekilde yalıtılmış olmalıdır.
Gerekli olduğunda, imalatçının talimatlarına uygun şekilde deney mahfazasında havalandırma açıklıkları bulunmalıdır.
Cihaz ve deney mahfazası Madde 6.5.1, Madde 6.5.3 veya Madde 6.5.4’e göre yerleştirilmelidir. Çıkıntı yapan bir kapı varsa, deney mahfazası ile birlikte yansıtıcı düzlem üzerinde serili bir taban rafı bulunmalıdır. Taban rafının kalınlığı çıkıntı yapan kapının açılmasına izin verecek şeklde ayarlanmalıdır. Taban rafının cihaza herhangi bir gürültüyü iletmemesine dikkat edilmelidir.
Entegre edilecek cihazlar, binanın bir parçası olan cihazlarla aynı şartlarda montajlanmalıdır. İlave olarak, imalatçının talimatlarına uygun olarak, imalatçı tarafından izin verilen en geniş kapı çatkısına sahip, deney mahfazası ile aynı kalınlıktaki malzemeden yapılmış bir kapı ile donatılmalıdır.

7 Ses basınç seviyelerinin ölçülmesi

7.1 Yansıma düzlemi (düzlemleri) üzerindeki gerekli serbest alan şartları için mikrofon sırası, ölçme yüzeyi ve referans ses kaynağının (rss) yerleşimi
ISO 3744’deki Madde 7.1’den Madde 7.4’e kadar olan maddelerde açıklanan kurallar uygulanmalıdır. EN 60704-2’deki ölçme yüzeyi ile mikrofon sıralarının seçimi için açıklamalar aşağıda verilmiş olup, sadece aşağıdaki iki şekilden birisi ve EN 60704-2’de başka bir şekilde bahsedilmemişse özel bir cihaz grubu için muhtemel mikrofon düzeninden bir tanesi kullanılmalıdır.
7.1.1 – Binanın bir parçası olarak imâl edilmiş olanlar dâhil binada serbest şekilde duran cihazlar için, ölçme yüzeyi ISO 3744 Madde 7.3.1 ‘de ve standardın Şekil 1 ‘inde belirtildiği şekilde dokuz mikrofon konumu bulunan bir paralelyüzdür. İlâve ölçme konumları, ISO 3744’de Madde 7.3.2’ye uygun olarak alınabilir. Mikrofon konumlarının sayısı ISO 3744 Madde 7.4.2’ye uygun olarak da azaltılabilir.
Not – Cihazın önü EN 60704-2’de başka bir şekilde belirtilmedikçe x ekseni istikametinde yönlendirilmiş olmalıdır.
Ölçme mesafesi d’nin tercih edilen değeri, 1 m’dir.
Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 1 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
7.1.2 – Zeminde duran veya tezgâh tipi cihazların duvara göre yerleştirilmesi için, binaya bütünleşik cihazlar dâhil olmak üzere, ölçme yüzeyi, ISO 3744 Madde 7.3.1’de ve bu standardın Şekil 2’sinde belirtildiği şekilde altı mikrofon konumlu bir paralelyüzdür. İlâve ölçme konumları, ISO 3744 Madde 7.3.2’ye uygun olarak belirlenebilir. Mikrofon sayısı ISO 3744 Madde 7.4.2’ye uygun olarak da azaltılabilir.
Not – Cihazın önü x ekseni istikametine yönlendirilir.
Ölçme yüzeyi d’nin tercih edilen değeri 1 m’dir.
Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 1 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
Bu ölçme yüzeyi, duvara monte edilmiş cihazlar için de kullanılabilir.
Not – Bu durumda; x ekseni düşeyde yukarı doğru ve cihazın önü z ekseni yönünde yönlendirilmiş olacak şekilde, x ve y eksenleri düşey yansıtma düzlemine yerleştirilir.
7.1.3 Zeminde duran kabin tipi cihazların duvara yakın olarak yerleştirilmesi için, binanın bir parçası olarak imâl edilmiş yüksekliği 2d’den büyük ancak 5d’ye eşit veya d’den daha az olan cihazlar dahil olmak üzere, ölçme yüzeyi, bu standardda Şekil 3’de gösterildiği şekilde 10 mikrofon konumlu bir paralelyüzdür. 9 ve 10 nolu noktalar, uygulanabilir olmadığı zaman baskılanabilir (örneğin cihazlar tavanla temasta olduğu durumda). EN ISO 3744 Madde 7.3.2’ye göre ilâve ölçme noktalarına ihtiyaç duyulabilir. EN ISO 3744 Madde 7.4.2’ye uygun olarak mikrofon sayıları da azaltılabilir.
Not – Cihazın önü x ekseni istikametine yönlendirilir.
Ölçme yüzeyi d’nin tercih edilen değeri 1 m’dir.
Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 7 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
7.1.4 Tezgâh tipi veya masa tipi cihazlar, zemin iyileştirme cihazları ve elde kulanılan cihazlar için (deney ekipmanına bağlanmış), yatay yansıtma düzlemi üzerinde yapılan ölçümler sırasında yerleştirilmiş ve referans kutusunun her bir boyutu 0,7 m’yi aşmayan zemin iyileştirme cihazları ve elde tutularak çalıştırılan (deney ekipmanına bağlanmış) cihazlar için ölçme yüzeyi, ISO 3744 Madde 7.2.1’de belirtildiği ve bu standarddaki Şekil 4’de gösterildiği şekilde 10 mikrofon konumlu bir yarım küredir. ISO 3744 Madde 7.2.2’ye uygun olarak ilâve ölçme noktaları gerekebilir. Özel durumlarda ISO 3744 Madde 7.2.1’deki kurallar sağlandığı takdirde farklı sayı ve düzenlemedeki mikrofon konumları kullanılabilir.
Referans kutusu, 0,7 m’yi aşan bir boyuta sahipse, Madde 7.1.1’de bahsedilen mikrofon düzeni ve ölçme yüzeyi kullanılmalıdır.
Yarım küre şeklinde ölçme yüzeyinin yarı çapı r, tercihen 2 m’ye eşit olmalı, ancak hiç bir durumda 1.5 m’den daha az olmamalıdır.
Not – Cihazın önü, EN 60704-2’de başka şekilde belirtilmemişse, x ekseni istikametine yönlendirilir. Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 10 mikrofon sırası için 8 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
7.1.5 h ve b uzunlukları 0,4 m’yi, b boyutu 0,8 m’yi geçmeyen bir referans kutusuna sahip ve duvara bitişik yerleştirilen küçük ve zeminde duran cihazlar (örneğin ayakkabı parlatıcıları) için ölçme yüzeyi, ISO 3744 Madde 7.21’de belirtildiği ve bu standarddaki Şekil 5’de gösterildiği şekilde, 5 mikrofon konumlu çeyrek (1/4) küredir.
Not – Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 5 mikrofon sırası için 6 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
7.1.6 Referans kutusunun geometrik merkezinin yüksekliği, normal kullanımda 1 m’yi aşan ayakta duran cihazlar için ölçme yüzeyi, bu standarda Şekil 6’da gösterildiği şekilde referans kutusunun merkezini merkeze alan beş mikrofon konumuna sahip bir paralelyüzdür. Dört mikrofon konumu, geometrik merkezinden geçen bir düzlem üzerinde ve yansıtma düzlemine paralel olan bir cihazın, dış hattından 1 m uzaklıkta düzenli bir şekilde yerleştirilir. Beşinci konum, yukarıda bahsedilen düzlem üzerinden 1 m mesafede yerleştirilmelidir. Mikrofon konumlarını gösteren koordinat sistemi; x ve y ekseni yatay yansıtma düzlemi üzerinde ve z ekseni bunlara dik açı yapacak şekilde yerleştirilmiştir.
Genelde, en küçük ve en büyük ses basınç seviyeleri arasındaki fark, 5 dB’den daha az olduğunda, ölçme noktalarının sayısı yeterlidir. Bu durum gerçekleştirilmediğinde, ölçümlerin Şekil 6’da gösterildiği şekilde, 6’dan 9’a kadar dört ilâve ölçme noktasında gerçekleştirilmesi gerekir.
Ölçme yüzeyinin alanı:
S = 4 (ab+bc+ca) ‘dır.
Burada;
c ölçme yüzeyinin (m) cinsinden yüksekliği (normal olarak yansıtma düzlemi üzerindeki cihazın geometrik merkezinin yüksekliği olup 1 m’ye kadar genişletilmiştir),
2a ölçme yüzeyinin (m) cinsinden genişliği (Normal olarak cihazın genişliğine eşit olup 2 m’ye kadar genişletilmiştir),
2b ölçme yüzeyinin (m) cinsinden uzunluğudur (Normal olarak cihazın en büyük boyutuna eşit olup 2 m’ye kadar genişletilmiş)
dur.
Not – Cihazın önü, 60704-2’de başka şekilde belirtilmemişse, x ekseni istikametine yönlendirilir. Cihazın zaman içindeki değişimleri, frekans spektrumlarını vb.’ni tespit etmek için 10 mikrofon sırası için 8 numaralı mikrofon konumunun kulanılması tavsiye edilir.
7.1.7 Deneye tâbi tutulan cihaz, sürekli gürültü yayıyorsa, yüzey ses basınç seviyesini ölçmek için ISO 3744’teki EK B ve EK C ile Madde 7.4.3’de bahsedilen bireysel mikrofon konumları yerine ölçme alanı boyunca bir mikrofonun hareket ettirilmesine müsaade edilebilir.
7.1.8 Referans ses kaynağı (RSS)’nın yerleştirilmesine ait kılavuz bilgiler, ISO 3744 Ek A’da verilmiştir.
7.2 Sert duvarlı deney odalarındaki mikrofon düzeni ve referans ses kaynağının (RSS) yerleşimi
ISO 3743-1 Madde 7.1 ‘den Madde 7.6’ya kadar olan maddelerdeki gerekler takip edilmelidir. Not 1 – Genel olarak en az üç mikrofon konumu kullanılmalıdır.
Not 2 – ISO 3743-1 Madde 7.4’e uygun olarak, mikrofon hareket yolunda hareketli bir mikrofonun kullanılması belirli sayıda sabit mikrofonun kullanılmasından çok daha uygun olacaktır.
Not 3 – ISO 3743-1 Madde 7.2’ye uygun olarak sert duvarlı deney odası, duvara yakın veya duvara monte edilmek üzere zeminde yerleştirilecek şekilde tasarımlanmamış kaynaklar için daha uygundur. Deneye tâbi tutulan kaynak, duvara 1 m’den daha yakın olmak durumunda ise, referans ses kaynağı (RSS) kaynak konumunda yerleştirilmemeli ancak zeminde duvardan 1 m uzaklıkta bulunmalıdır.
7.3 Özel çınlama deney odalarında mikrofon düzeni ve referans ses kaynağının yerleşimi
ISO 3743-2 Madde 7.1’den Madde 7.7’ye kadar olan maddelerde verilen gerekler takip edilmelidir.
Not 1 – Genelde, mikrofon konumlarının sayısı Nm = 6 ve kaynak yerlernin sayısı Ns = 1 ‘dir.
Not 2 – Bu sayılardaki değişiklik, ISO 3743-2 Madde 7.4’e uygun olarak yapılacak ön ölçüm sonuçlarına bağlıdır.
Bu ön araştırmalarla ilgili olarak Standard sapma SM, 4,0 dB’in üzerinde olduğu zaman, özel bir çınlama deney odasının içinde yapılacak ölçümler için yapılacakları azaltmak amacıyla 12 adet bireysel mikrofon konumu yerine hareketli bir mikrofonun kullanılması tercih edilir. Alternatif olarak serbest alan şartları altındaki ölçümler tercih edilebilir.
Not 3 – ISO 3743-2 Madde 7.6’ya uygun olarak, mikrofon hareket yolunda hareketli bir mikrofonun kullanılması belirli sayıda sabit mikrofonun kullanılmasından çok daha uygun olacaktır.
Genellikle, karşılaştırma yöntemi için kullanılan referans ses kaynağı (RSS), deneye tabi tutulan cihaz için kullanıldığı şekilde aynı mikrofon dizisi ve i aynı sayıdaki kaynak konumu ile ölçülür. RSS; referans kutusunun merkezî izdüşümü, deneye tâbi tutulan cihazın referans kutusunun merkezi izdüşümü ile üst üste gelecek şekilde zemin üzerine yerleştirilir.
7.4 Ölçümler
Bir yansıma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarında yapılacak ölçümler için EN ISO 3744 Madde 7.5’teki gerekler takip edilmelidir. Sert duvarlı olan deney odalar içindeki ölçümler için ISO 3743-1 Madde 7.7’deki gerekler takip edilmelidir. Özel çınlamalı deney odalarındaki ölçümler için ISO 3743-2 Madde 7’deki gerekler takip edilmelidir.
7.4.1 Zamana göre ortalaması alınmış ses basınç seviyesi, cihazın tipik bir çalıştırma periyodu üzerinde her bir mikrofon konumu için gözlenmelidir. Zamana bağlı değişiklik gösteren gürültüler için gözetleme periyodu, dikkatli bir şekilde belirlenmelidir.
Hareketli mikrofon için, entegrasyon süresi, ISO 3743-1 veya ISO 3743-2’ye uygun olarak yapılan ölçümler için en az bir tam döngüyü ve ISO 3744’e uygun olarak yapılan ölçümler için en az iki tam döngüyü kapsamalıdır.
Not – Ölçüm zaman aralığı, en yüksek gürültü seviyesi periyodunu temsil edecek şekilde seçilmelidir.
7.4.2 Sert duvarları olan deney odalarında veya özel çınlama odalarında karşılaştırma yöntemi kullanıldığı zaman aşağıdakiler ölçülmeli ve dikkate alınmalıdır:
– Deneye tâbi tutulan cihazın çalıştırılması sırasında her mikrofon konumunda (veya her turda) zamana göre ortalaması alınmış oktav band ses basınç seviyeleri,
– RSS çalışıyorken her mikrofon konumunda (veya her turda) zamana göre ortalaması alınmış oktav band ses basınç seviyesi,
– Arkplan gürültüsü ile üretilen zamana göre ortalaması alınmış oktav band ses basınç seviyeleri.
7.4.3 Bir yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarındaki ölçümler için veya özel çınlama deney odalarında doğrudan yöntem kullanıldığı zaman aşağıdakiler ölçülmeli ve dikkate alınmalıdır.
– Deneye tâbi tutulan cihaz çalıştırılıyorken A – ağırlıklı veya oktav band zamana göre ortalaması alınmış ses basınç seviyeleri,
– Arkaplan gürültüsü tarafından üretilen A-ağırlıklı veya oktav band zamana göre ortalaması alınmış ses basınç seviyeleri.
7.4.4 Deneye tâbi tutulan cihazın temel yapısından veya cihazın özelliklerinden dolayı, bir gözlemcinin bulunması gerekiyorsa; bu gözlemci, deneye tâbi tutulan cihazın kenarında kullanılan mikrofondan en az 0,5 m uzakta olmalıdır.

8 Ses basıncının ve ses gücü seviyelerinin hesaplanması

8.1 Genel

Sert duvarlı deney odalarındaki ölçümler için Madde 7.8 ve ISO 3743-1 Madde 8’deki kurallar takip edilmelidir. Özel çınlama deney odalarındaki ölçümler için Madde 7.8 ISO 3743-2 Madde 8’deki özellikler takip edilmelidir. Yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarındaki öçmeler için ISO 3744 Madde 8’deki kurallar takip edilmelidir.
8.2 Arkaplan gürültü seviyeleri için düzeltme
Arkaplan gürültü seviyeleri L”P ölçülen ses basınç seviyeleri L’p’den 6 dB’den daha fazla düşük değerdeyse, L’P değerleri, arkaplan gürültü etkileri dikkate alınarak düzeltilmelidir. Düzeltilmiş değer;
denklemi ile hesaplanır.
Sert duvarlı deney odalarında veya özel çınlama deney odalarındaki ölçümler için, bu denklem, mikrofon konumları üzerinde ortalama ses basınç seviyesinin hesaplanmasından önce, her mikrofon konumunda ölçülen ses basınç seviyelerine uygulanır.
Bir yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarında yapılan ölçümler için bu denklem, mikrofon konumları üzerindeki ortalama ses basınç seviyesine uygulanır (Madde 8.4).
Arkaplan gürültü seviyeleri, kaynak çalıştırılıyorken ortaya çıkan ses basınç seviyelerinden 15 dB’den daha fazla düşük ise, düzeltme yapılmaz.
Ölçme bir veya daha fazla frekans bandları için geçersiz olsa bile, LPA ile LpAarasındaki fark 6 dB’den daha büyük olması şartıyla bu denklem A-ağırlıklı değer için geçerlidir.
6 dB’lik kriter yeterli değilse sonucun (sonuçların) doğruluğu azalır. Ölçümler, sert duvarlı odalarda veya özel çınlama deney odalarında yapıldıysa bu seviyeler için düzeltme yapılmaz; bir yansıma düzlemi üzerindeki serbest alanda yapılan ölçümler için, ölçülen değerden en fazla 1.3 dB çıkarılarak düzeltme yapılır. Bununla beraber sonuçlar, rapor edilebilir ve deneye tâbi tutulan cihazın ses güç seviyesinin daha büyük değerli üst sınırını belirlemek için faydalı olabilir. Bu tür veriler rapor edilecekse, bu standardın arkaplan gürültü için belirtilen gereklerinin yerine getirilmediği sonuç çizelgelerinde ve grafiklerinde olduğu kadar raporda da açık olarak belirtilmelidir.
8.3 Deney çevresi için düzeltmeler
Bir yansıma düzlemi üzerindeki serbest nalan şartlarında yapılan ölçümler için ortam düzeltmesi K2 (ISO 3744 Ek A ve Madde 8.4 ve Madde 8.5’e bakılmalıdır), Madde 8.4’te verilen denkleme göre hesaplanmış, ölçme yüzeyi üzerindeki ortalama ses basınç seviyesine uygulanır.
8.4 Mikrofon konumları üzerinde ortalaması alınmış ses basınç seviyesinin hesaplanması
A-ağırlıklı ses basınç seviyesi veya ilgili her banddaki seviye için, ortalama ses basınç seviyesi, aşağıdaki denklem kullanılarak ölçülen ses basınç seviyelerinden hesaplanır.
8.5 Karşılaştırma yöntemi ile ses gücü seviyelerinin hesaplanması
Sert duvarlı deney odalarında veya özel çınlama deney odalarında yapılacak ölçümler için, deneye tabi tutulan cihazın ses güç seviyesi Lw, ilgili frekans aralığındaki her bir oktav band için aşağıdaki denklem kullanılarak hesaplanır:
8.6 Bir yansıma düzlemi üzerindeki serbest alan şartlarında ses güç seviyelerinin hesaplanması
Deneye tâbi tatulan cihazın ses güç seviyesi Lw, aşağıdaki şekilde ölçme yüzeyi alanından ve Kı ve K2 (Madde 8.1 ve Madde 8.2) ile düzeltilmiş olan Madde 8.3’e uygun olarak belirlenmiş yüzey ses basınç seviyesi değerinden aşağıdaki denklemle hesaplanır:
Lw = Lpmc
8.7 Özel çınlama deney odalarında doğrudan yöntem ile A-ağırlıklı ses gücü seviyesinin hesaplanmasi
Deneye tâbi tutulan cihazın A ağırlıklı ses gücü seviyesi, LWA, Madde 8.4’e uygun olarak tayin edilmiş mikrofon konumları üzerindeki ortalama ses basınç seviyesi değerinden ve çınlama deney odası özelliklerinden aşağıdaki şekilde hesaplanır:

9 Kaydedilecek bilgiler

Aşağıdaki bilgiler, uygun olan hallerde temin edilmeli ve kaydedilmelidir.

9.1 Genel veriler

Rüzgâr türbininin konfigürasyonu ve türbinin çalışma şartları, aşağıdaki gibi raporlanmalıdır.
9.1.1 – Ölçümlerin yapıldığı lâboratuvarın adı ve adresi.
9.1.2 – Ölçümlerin dosya numarası ve tarihi (tarihleri).
9.1.3 – Ölçümleri talep eden şirket, kurum ve kişinin isim ve adresi.
9.1.4 – Ölçümlerin amacı.
9.1.5 – Bu standarda ve varsa bu Standard serisinin 2’inci bölümüne uygun olup olmadığı.
9.2 Deneye tâbi tutulan cihazın tarifi
9.2.1 – Kategorisi (meselâ elektrik süpürgesi, çamaşır makinası vb.).
9.2.2 – Tasarım karakteristikleri (meselâ elle tutularak çalışan, masa tipi, zeminde duran).
9.2.3 – İmalâtçı veya dağıtımı yapan, tescilli markası.
9.2.4 – Model veya tipinin gösterilişi (mamulün adı).
9.2.5 – Seri numarası veya imalât tarihi.
9.2.6 – Beyan verileri (tanıtım plâkası verileri, meselâ gerilim giriş kapasitesi, su ikmal basıncı vb.).
9.2.7 – Güç kaynağı ve motor verileri, meselâ şebeke gerilimi ile çalışan, pil veya akü ile çalışan, endüksiyon motor, komütatör motor, motor hızı vb.
9.2.8 – Cihazla beraber verilen ve/veya cihazla beraber kullanılması için tanıtımı yapılan ek parçalar ve/veya aksesuarlar.
9.3 Ölçüm yöntemi
9.3.1 – Doğrudan metot ve/veya karşılaştırma yöntemi.
9.3.2 – Kullanılan temel ISO standardları.
9.4 Akustik deney çevresi
9.4.1 – Sert duvarlı deney odası ve/veya özel çınlama deney odası ve/veya yansıtma düzlemi üzerindeki serbest alan.
9.4.2 – Deney odası karakteristikleri, meselâ yarı yankısız lâboratuvar odası, dış alan, akustik düzenlemesi olan veya olmayan normal oda, özel çınlama deney odası sert malzemeden yapılmış duvarlar bulunan deney odası.
9.4.3 – Odanın iç (serbest) boyutları, hacmi.
9.4.4 – Yüzeylerin akustik açıdan düzenlenmesi.
9.4.5 – Oda özellikleri, yöntem ve veriler.
9.5 Cihazlar
9.5.1 – Akustik verileri ölçmek için kullanılan cihazlar; adı, ismi, tipi, seri numaraları, doğruluğu, cihazın ve yardımcı parçalarının imalâtçısı, en son kalibrasyon tarihi.
9.5.2 – Kalibrasyon verileri ile beraber referans ses kaynağı ve imalâtçısı.
9.5.3 – İklim şartlarını ölçmek için kullanılan cihazların adı, tipi, seri numarası, doğruluk derecesi, (biliniyorsa) imalâtçısı.
9.5.4 – İşletme şartlarının ölçülmesi için kullanılan cihazların adı, tipi, seri numarası, doğruluk derecesi, (biliniyorsa) imalâtçısı.
9.6 Donanımın ve deneye tâbi tutulan cihazın ön şartlandırması
9.6.1 – Ölçümler için seçilmiş donanım, ek parçalar, aksesuarlar.
9.6.2 – Çalıştırma işlemi ve süresi.
9.6.3 – Kararlı hale getirme işlemi ve süresi.
9.7 – Elektrik beslemesi, su beslemesi vb.
9.7.1 – Toleranslar ile beraber şebeke gerilimi, a.c., d.c. frekansı.
9.7.2 – Akü veya pilin tipi ve kapasitesi kısmen veya tamamen şarj edilmiş.
9.7.3 – Besleme suyu, toleransları ile beraber basıncı ve sıcaklığı.
9.7.4 – Diğer enerji kaynakları, besleme verileri.
9.8 – İklim şartları
9.8.1 – Sıcaklık.
9.8.2 – Bağıl nem.
9.8.3 – Atmosferik basınç.
9.9 – Deneye tâbi tutulan cihazin çalıştırılması
9.9.1 – Boşta çalıştırma ve/veya yükleme şartları uygulanan yükün (yüklerin) tanıtımı.
9.9.2 – Seçilmiş çalıştırma işlemi (işlemleri) meselâ periyodu (periyotları), çevrimi (çevrimleri), motorun (motorların) hızı, kumandaların konumu vb.
9.9.3 – Ölçümler için kullanılan periyot (periyotlar) veya çevrim (çevrimlerin açıklanması.
9.10 – Deneye tâbi tutulan cihazın yerleşimi ve montajı
9.10.1 – Deneye tâbi tutulan cihazın ve referans ses kaynağının (RSS) deney ortamındaki yerinin açıklanması; meselâ zeminden olan yükseklikler ve duvardan (duvarlardan) uzaklıklar (gerektiğinde bir şema çizerek).
9.10.2 – Deneye tâbi tutulan cihazın montajının açıklanması; meselâ bağlantılar, monte edildiği kabinler, esnek destek (destekler), zemin kaplaması (kaplamaları) vb.
9.11 – Mikrofon düzeni
9.11.1 – Düzenin açıklanması; meselâ mikrofon konumlarının sayısı, ölçme mesafeleri, koordinatları, yarım küre yarıçapı, ölçme yüzeyinin alanı vb.
9.11.2 – Deney ortamındaki mikrofon düzeninin yerleşimine ait açıklama; meselâ, çevre sınırlarından olan mesafeler vb.
9.11.3 – Kaynağa göre, mikrofon geliş açısı ve yönlendirme.
9.11.4 – Sabit mikrofon (mikrofonlar) veya hareketli mikrofon tek bir mikrofonun transferi veya düzendeki bütün mikrofonlara ait çıkışların taranması, tarama işlemi.
9.11.5 – Mikrofon ek parçaları; meselâ düzeltme verileri ile beraber rüzgârdan koruma aksesuarlar vb.
9.12 – Ölçüm verileri
9.12.1 – Deneye tâbi tutulan cihazın çalıştırma şartları ve seçilmiş her bir yük ve her bir mikrofon konumu için ölçülmüş oktav bandlar ve/veya A-ağırlıklı ses basınç seviyeleri ve ölçümlerde kullanılan periyotlar ve çevrimler.
9.12.2 – Referans ses kaynağının (RSS) her bir mikrofon konumu için ölçülmüş oktav bandları ses basınç seviyeleri.
9.12.3 – Her bir seri ölçmeden önce ve sonra fondaki gürültünün oktav bandları ve/veya A-ağırlıklı ölçülmüş ses basınç seviyeleri.
9.12.4 – Deneye tâbi tutulan cihaz ve referans ses kaynağı (mikrofon eklentileri ve fondaki gürültünün etkileri, ortama ait düzeltmeler) için ölçülmüş değerlere uygulanan düzeltme.
9.12.5 – Ölçümlerde kullanılan periyotlar veya çevrimlerle seçilmiş yükler ve çalıştırma şartları için tayin edilmiş zaman içinde değişim (tercihen zaman karşı A-ağırlıklı ses basınç seviyeleri).
9.12.6 – Tayin edilen frekans spektrumları.
9.12.7 – Gürültünün sübjektif olarak değerlendirilmesi.
9.13 – Hesaplanmış ses basınç ve ses gücü seviyeleri Madde 8’e bakılmalıdır.