TS EN 50194 Ev ve benzeri yerlerdeki yanıcı gazları tespit etmek amacıyla kullanılan elektrikli cihazlar

Deney yöntemleri ve performans kuralları

Kapsam

TS EN 50194 standardı ev ve benzeri yerlerde sabit olarak monte edildiği durumda sürekli çalışması için tasarımlanan, yanıcı gazların tespiti amacıyla kullanılan elektrikle çalışan cihazların yapılışı, deneyleri ve performansı ile ilgili genel kuralları kapsar. Cihazlar elektrik şebekesinden veya bataryadan beslenebilir.
Dinlence taşıtları ve benzeri yerlerde kullanılacak cihazlar için ilave kurallar EN 50194-2’de belirtilmiştir.
Not 1 – Bu Standard, karavan tipi tatil evleri için de uygulanır.
TS EN 50194 standartta, hava gazı, doğal gaz veya sıvılaştırılmış petrol gaz (LPG) kaçağı olduğu taktirde çalışan iki tip cihaz aşağıda belirtilmiştir:
Tipi A cihaz – Görüntülü ve sesli bir alarm veren ve bir kapatma elemanını ve/veya diğer yardımcı elemanı doğrudan veya dolaylı olarak harekete geçirebilen bir çıkış işareti biçiminde görev yapan cihaz.
Tipi B cihaz – Sadece görüntülü ve sesli alarm veren cihaz.
Karbon monoksit gibi zehirleme tehlikesi olan gazların tespiti amacıyla kullanılan cihazlar bu standardın kapsamı dışındadır (EN 50291-1 ve EN 50291-2’ye bakılmalıdır).
TS EN 50194 standarda uygun olan cihazlar, EN 60079-29-1’in uygulandığı sanayi veya ticari tesisler için uygun olarak kabul edilmez.
Not 2 – EN 60079-29-1’e göre deneye tabi tutulan cihazların, mutlaka bu standarda uygun olması gerekmez.

Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

TS EN 50194 standartta, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tâdil veya revizyonlar, atıf yapan bu standartta da tâdil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standart ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır.
EN, ISO, IEC vb. No. Adı (İngilizce) TS No.” Adı (Türkçe)
EN 437:1993 Appliances using combustible gases – Test gases, test pressure and categories of appliances TS EN 437+A1 Deney gazları – Deney basınçları – Cihaz kategorileri
EN 1775: 2007 Gas supply – Gas pipevvork for buildings – Maximum operating pressure less than or equal to 5 bar – Functional recommendations TS EN 1775* Gaz beslemesi – Binalar için gaz boru tesisatı – En yüksek işletme basıncı 5 bar ve altında olan – Fonksiyonel tavsiyeler
EN 50244:2000 Electrical apparatus for detection of combustible gases in domestic premises – Guide on selection, installation, use and maintenance TS EN 50244 Yanıcı gazların algılanması için ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar – Seçim, kurulum, kullanım ve bakım kılavuzu
EN 50270:2006 Electromagnetic compatibility – Electrical apparatus for the detection and measurement of combustible gases, toxic gases or oxygen TS EN 50270* Elektromanyetik uyumluluk (EMU) – Yanıcı ve toksik gazların veya oksijenin tespiti ve ölçülmesi İçin kullanılan elektriksel cihazlar
EN, ISO, IEC vb. No. Adı (İngilizce) TS No. ‘ Adı (Türkçe)
EN 50291:2001 Electrical apparatus forthe detection of carbon monoxide in domestic premises – Test methods and performance requirements TS EN 50291 Karbon monoksit gazının algılanması için ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar – Deney metotları ve performans özellikleri
EN 60079-29-1: 2007 Explosive atmospheres – Part 29-1: Gas detectors – Performance requirements of detectors for flammable gases (IEC60079-29-1: 2007, modified) TS EN 60079¬29-1* Patlayıcı gaz ortamları – Bölüm 29¬1 :Gaz dedektörleri-Alevlenebilir gazlar için dedektör performans özellikleri
EN 60335-1: 2002 Household and similar electrical appliances – Safety – Part 1: General requirements (IEC 60335-1: 2001, modified) TS 2000 EN 60335-1 Güvenlik kuralları – Ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlar için – Bölüm 1: Genel kurallar
EN 60529: 1991 Degrees of protection provided by enclosures (İP Code) (IEC 60529: 1989) TS 3033 EN 60529 Mahfazalarla sağlanan koruma dereceleri (İP Kodu) (elektrik donanımlarında)
EN 60704-1: 1997 Household and similar electrical appliances – Test code forthe determination of airborne acoustical noise – Part 1: General requirements (IEC 60704-1: 1997) TS EN 60704¬1* Akustik gürültü – Ev ve benzeri yerlerde kullanılan elektrikli cihazlardan hava ile yayılan gürültünün tayini için deney kodu – Bölüm 1: Genel kurallar

Tarifler

TS EN 50194 standardın amacı bakımından aşağıdaki tarifler uygulanır.

Ortam havası

TS EN 50194 cihazın etrafındaki normal atmosfer.

Temiz hava

Yanıcı gazların, bozucu ve kirletici maddelerin bulunmadığı hava.

Ev ve benzeri yerler

Ev halkı, aile veya kişiye ait bir mesken veya ikamet edilen herhangi bir ev veya bina.

Sabit kurulum

Değiştirilebilen bataryalar dışında, bütün bölümlerinin sabit olacak şekilde monte edilmesinin zorunlu olması ön görülen bir cihaz.

Kilitleme alarmı

TS EN 50194 bir kere harekete geçtiğinde, yeniden ayarlamak için belli bir işlem gerektiren alarm.

Düşük patlama sınırı (LEL)

TS EN 50194’e göre Altında bir patlayıcı gaz atmosferinin oluşmayacağı havadaki tutuşabilen gaz veya buharın hacim oranı.
Not – EN 61779-1:2000, Ek A’da, elemanların tip deneyleri için uluslar arası anlaşmada esas alınan alevlenebilirlik seviyelerin bir listesi verilmiştir. Ulusal düzenlemelerde bazı maddelere ait LEL için farklı değerler kullanılabilir (örneğin, eski Avrupa Standardlarında belirtilen, metan ve propan için olan değerler).

Algılayıcı

TS EN 50194 içinde algılama elemanı bulunan ve ilgili devre bileşenlerini içerebilen bir düzenek.

Algılama elemanı

Yanıcı gazın varlığında, çıkışında değişiklik meydana gelen bir eleman.

Hacim oranı (v/v)

TS EN 50194 bir bileşenin hacminin gaz karışımının hacmine oranı. 2

3.10 Çıkış işareti

Bir bekleme durumu ve eylemin başlatabilmesinden dolayı harekete geçirilme durumu ile karakterize edilen işaret (örneğin bir kapatma elemanının tetiklenmesi).

3.11 Alarm ayar noktası

Cihazın otomatik olarak bir alarmı başlatacağı yanan gazın hacim oranını ve Tip A bir cihaz için çıkış işaretini tespit edecek şekilde cihazın sabit olarak ayarlandığı nokta.

3.12 Gaz tespit cihazı

TS EN 50194 algılayıcı, uygulanabilmesi durumunda uzaktaki algılayıcı, alarm ve diğer devre bileşenleri, güç besleme kaynağından oluşan cihaz ve Tip A bir cihaz için bir çıkış işareti sağlayan bir vasıta.

3.13 Hata işareti

Hatalı veya arızalı bir cihazı gösteren görüntülü veya sesli işaret.

3.14 LPG

Bütan, propan veya bunların karışımı.

3.15 Elektrik şebekesinden beslenen cihaz

İlave güç besleme kaynağı ile veya ilave güç besleme kaynağı olmaksızın, ev ve benzeri yerlerdeki elektrik şebekesinden beslenmek üzere tasarımlanan cihaz.

3.16 Kendi bataryasından beslenen cihaz

Önceden tanımlanan bir çalışma süresi için, gerekli enerji miktarını sağlayacak bir iç batarya ile birlikte temin edilen cihaz.

3.17 Isınma süresi

Cihazın çalışması için anahtarlandığı an ile cihazın tam olarak çalışır duruma geldiği an arasındaki zaman aralığı.

3.18 Sürekli çalışma

Sürekli veya kesikli otomatik algılamalı olarak sürekli beslenen cihaz.

3.19 Dinlence taşıtı

Bu standardın kapsamındaki dinlence taşıtı; dinlence teknesi, karavanlar ve motorlu karavanları.
Not – Kamyon gibi diğer motorlu araçların, barınmaya uygun şartları sağladığı bilinmektedir. Bunlar dinlence araçları değildir, ancak bu standarda nazaran benzer yaşam yerleri olarak kabul edilir.

3.20 Karavan tatil evi

Karayolu taşıtlarının yapım ve kullanım kurallarını sağlamayan, hareket kabiliyeti için vasıtalara sahip olan, geçici veya mevsimlik olarak ikamet amacıyla kullanılan, geçici ikamet edilen taşıt (EN 13878’den alınmıştır).

4 Genel kurallar

4.1 Genel

TS EN 50194 başkaca belirtilmedikçe, bu standardda belirtilen kurallar Tip A ve Tip B cihazların her ikisine uygulanır.
Cihaz, belirtilen uygulama şartları altında ev ve benzeri yerlerde yanıcı gazların varlığını güvenli bir biçimde tespit etmeli, alarm vermeli ve Tip A cihaz olması durumunda, seviye önceden ayarlanan hacim oranı alarm seviyesini aştığında, görev faaliyetlerini başlatabilmelidir.
TS EN 50194 cihaz, elektriksel donanım ve bileşenler Madde 4.2 ila Madde 4.6’daki yapılış kurallarına ve Madde 5’teki deney ve performans kurallarına uygun olmalıdır. Cihaz, sabit olarak monte edildiği durumda sürekli çalışma için tasarımlanmalıdır. Cihaz, EN 60335-1:2002, Madde 3.3.7’de tanımlandığı gibi 0 sınıfı olmamalıdır.
Madde 3.7’de tanımlanan algılayıcı değiştirilebildiğinde, bu algılayıcı, içteki dedektör değişiklik yapılmaksızın, dedektörün bu standarddaki bütün kurallara uygunluğunu değiştirmeden muhafaza edebilecek şekilde, önceki algılayıcı ile aynı yapısal karakteristikleri ve işlevleri garanti etmelidir. Bu durum, dedektör imalatçısı tarafından verilen bilgiler ve dokümanlar kullanılarak doğrulanmalıdır.
Cihaz, cihaza ait ambalajlama üzerindeki ve kullanma el kitapçığındaki bütün metinler ulusal mevzuata uygun olmalıdır.

4.2 Yapılış

Cihaz, Çizelge 1’de verilen EN 60335-1: 2002’de belirtilen ilgili kurallara uygun olmalıdır.

4.3 Göstergeler ve alarmlar

4.3.1 Görüntülü göstergeler takılmalı ve aşağıdaki gibi renklendirilmelidir:

a) Güç besleme göstergelerinin rengi yeşil olmalı,
b) Alarm göstergelerinin rengi kırmızı olmalı,
c) Takıldığında, görüntülü arıza gösterimi rengi sarı olmalıdır.
“Ömür sonu” görüntülü gösterimine sahip algılayıcı takılmış ise, bu gösterim diğer bütün görüntülü gösterimlerden açık bir şekilde farklı olmalıdır.
Görüntülü göstergeler, işlevlerini gösterecek şekilde etiketlenmelidir.
Görüntülü göstergeler, cihaz imalatçılarının talimatlarına göre kendisine ait çalışma konumunda tesis edildiğinde görülebilir olmalıdır.

4.3.2 Cihaz sesli bir alarma sahip olmalıdır.

Madde 5.3.16’ya bakılmalıdır.

4.3.3 Görüntülü göstergeler ve sesli alarmlar.

TS EN 50194 izlenecek gazın % 3 LEL üstünde ve % 20 LEL altındaki bir hacim oranında çalışmalıdır. Alarmlar, alarmın ayarlandığı noktanın üstündeki gaz hacim oranlarında çalışır durumda kalmalıdır.

Not – Bu maddedeki kuralların sağlanması için bir kilitleme alarmı kullanılabilir. 4
İmalatçı cihazın alarm ayar noktasını beyan etmelidir. Madde 5.3.4.2’de belirtildiği gibi ölçüldüğünde, alarm beyan edilen değerin ± % 2,5 LEL içinde çalışmalıdır. Bundan sonraki bütün deneylerde, alarm ayar noktası beyan edilen değerin ± % 5 LEL içinde olmalı, ancak % 3 LEL üstündeki toplam bant içinde kalmalı ve % 20 LEL’i aşmamalıdır.

4.3.4 Erişimi engellemek için yerleştirilen mühürleri koparmadan veya çıkarmadan cihazı dışarıdan ayarlamak mümkün olmamalıdır.

4.4 Arıza işaretleri

Cihaz, algılayıcıda süreklilik kaybı veya kısa devre olduğu durumda bir hata işareti vermelidir. Arıza işareti, açık bir şekilde tanıtılmalı ve bir gaz alarmından farklı olmalıdır.

4.5 Çıkış işareti (sadece Tip A cihaz için uygulanır)

Cihazın çıkış işareti, görüntülü ve sesli alarmda olduğu gibi aynı şartlarda çalışmalıdır. Bir çıkış işaretini tetiklemek için, cihazın yapısından kaynaklanan gecikme 2 min’i aşmamalıdır.

4.6 Etiketleme ve talimatlar

4.6.1 Etiketleme

Cihazda, aşağıdaki bilgilerin yer aldığı dayanıklı etiket/etiketler bulunmalıdır:
a) İmalatçının veya tedarikçinin adı, tescilli markası veya diğer tanıtım vasıtaları,
b) Cihazın adı ve tespit edilecek gazın tipi, örneğin.”metan gaz dedektörü” ve model numarası,
c) Bu standardın numarası,
ç) Cihazın tipi, A veya B,
d) Seri numarası veya cihazın imalat tarih kodu,
e) Şebekesinden beslenen cihazlar için, elektrik besleme gerilimi, frekans ve en büyük güç tüketimi,
f) Bataryadan beslenen cihazlar için, değiştirilebilen bataryaların tipi ve büyüklüğü,
g) Değiştirme işlemleri ve cihazın ömür süresi hakkındaki tavsiyeler,
ğ) Cihazın ömür süresinden farklı ise, algılayıcının beklenen ömür süresi,
j) Cihazın değiştirilebilir bir algılayıcıya sahip olması durumunda, algılayıcı değiştirilmeden önce cihazın enerjisi kesilmelidir,
k) Algılayıcının değiştirilebilir olması durumunda, cihaz etiketinde algılayıcının bir sonraki değiştirilme tarihi yer almalıdır.
Bu bilgi, algılayıcının her değiştirilmesinde bu tarihin revize edilmesi mümkün olacak şekilde verilmelidir.
Not – Güncelleme işleminin önceden basılan bir etiketin kullanılmasını gerektirmesi durumunda, bu etiket algılayıcıya tutturulan önceki etiketin yenisi ile değiştirme uyarısını içeren yeni algılayıcı ile birlikte temin edilmelidir. Her algılayıcı, izlenmesi gereken her algılayıcının imalatı ve kalibrasyonuna izin veren bir işaretleme ile birlikte temin edilmelidir (örneğin, cihazın seri numarası, imalat yığını/üretim tarihi, beklenen ömür süresi vb.).
Kullanma el kitapçığı
Cihaz, bir kullanma el kitapçığı veya broşürü ile birlikte sağlanmalıdır. Kullanma el kitapçığında veya broşürde cihazın tesisi, güvenli ve düzgün çalışması ve düzenli kontrol edilmesi ile ilgili tam, açık ve doğru talimatlar verilmelidir. Kullanma el kitapçığında veya broşüründe en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
h) Şebekeden beslenen cihaz için, doğru çalışma gerilimi, frekans, varsa, sigorta beyan değeri ve bina ve müştemilatına ait besleme sistemine bağlantı yöntemi,
ı) Bataryadan beslenen cihaz için, değiştirilen bataryaların tipi ve büyüklüğü, normal çalışma ömrü, batarya değiştirme talimatları ve düşük batarya şartları ile ilgili bilgiler,
i) Cihazın yerleştirilmesi ve monte edilmesi ile ilgili kılavuz ve cihazın uzman bir kişi tarafından monte edilmesinin gerekli olduğuna dair uyarı (Ek A ve EN 50244’e bakılmalıdır),
j) Cihaz alarm verdiğinde yapılması gereken işlemler (EK B ve EN 50244’e bakılmalıdır),
k) Bütün uyarıların (görüntülü ve sesli) ve ilgili olduğunda, başlangıç konumuna getirme kolaylıkları da dahil olmak üzere, diğer gösterimlerin bir açıklaması,
l) Cihazın kısa veya uzun dönemde güvenirliğini etkileyebilen, örneğin genellikle temizleme akışkanları, cilalar, boyalar, pişirme işlemleri vb.’den dolayı ortaya çıkan malzemelerin, buharların veya gazların bir listesi,
m) Cihazın kurcalanması durumunda, muhtemel elektrik çarpma tehlikesi veya cihazın arızalanmasına dair uyarı,
n) Cihazla birlikte verilen herhangi bir deney yöntemi ile ilgili talimat ve gaz çakmakları, tutuşabilen buharlar, vb. gibi diğer yöntemlerin uygulanmasından ortaya çıkabilen yanlış sonuçlarla ilgili bir uyarı,
o) Gaz tesisatının ve varsa, kapatma elemanının, tesis edildiği ülkenin yürürlükte olan ulusal mevzuatına uygun olması gerektiğine dair kurallar. EN 1775’e bakılmalıdır,
j) Cihazın beklenen ömrü,
k) Tip A cihazlar için, çıkış işaretinin kullanımı ve karakteristiklerine dair talimatlar,
I) Cihazın temizlenmesi için kullanılabilen yöntemler ve ürünler,
m) Cihazın bir alarm vermesinden önce, gazın kokma ihtimali,
n) Çalışma sıcaklığı ve nem aralıklarını belirten bir not,
o) Alarmın çalışacağı gaz hacim oranı. Bu fabrika ayar değeri, % 3 LEL ile % 20 LEL arasında olmalıdır.
Algılayıcının değiştirilebilir olması durumunda, kullanma el kitapçığında ilave olarak aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
p) Cihazı orijinal çalışma durumuna döndürmek için algılayıcının kuralına uygun olarak değiştirilmesi ihtiyacı ile ilgili uyarı,
q) Gerekli önlemler ve uyarılar dahil, algılayıcı ile ilgili tam olarak değiştirme işlemi,
r) Algılayıcının beklenen ömür süresi (örneğin, algılayıcının en büyük çalışma ömrü: örneğin 4 yıl),
s) Muhtemel en çok değiştirme sayısı (örneğin, ilk kurulumdan sonra algılayıcının en çok değiştirilme sayısı: örneğin 2).
t) İlk kurulumdan sonra cihazın tamamının değiştirilme tarihi (örneğin, cihazın tamamının değiştirilme tarihi: ay/yıl)
u) Çalışma ömrünün sonunda cihazın elden çıkarılması ile ilgili talimatlar.

4.6.4 Ambalajlama

Cihaz ambalajında aşağıdaki hususlar bulunmalıdır:
Cihazın uzman bir kişi tarafından monte edilmesi gerektiğini belirten bir uyarı, Depolama ve taşıma hakkında gerekli bilgiler.

5 Deney ve performans kuralları

5.1 Deneylerle ilgili genel kurallar

5.1.1 Numuneler ve deneylerin sırası

TS EN 50194 tip deneylerinin amaçları bakımından;
Madde 4.2’ye ve Madde 5.3.16 ilâ Madde 5.3.18’e uygunluk, numunelerin gerektiği gibi kullanılmasıyla doğrulanmalıdır. Bu numunelerin ardışık deneyler için kullanılmamalıdır.
Üç adet numune, Madde 5.3.2 ilâ Madde 5.3.13’te ve batarya ile beslenen cihaz için Madde 6’da belirtilen deneylere tâbi tutulmalıdır. Bu üç numunenin de deneylerden başarı ile geçmesi gerekir. Madde 5.3.15’teki tutuşma deneyi için ilâve üç numune kullanılabilir. Bu üç numunenin de deneylerden başarı ile geçmesi gerekir.
Madde 5.3.14’teki uzun süreli kararlılık deneyi için ilâve üç numune kullanılabilir. Bu üç numunenin de deneylerden başarı ile geçmesi gerekir.

5.1.2 Numunelerin hazırlanması

Uygulanabilmesi durumunda, numune cihaz, değişiklik yapılmaksızın imalâtçının talimatlarına göre hazırlanmalı ve monte edilmelidir.
Cihazın tamamı deney şartlarına tâbi tutulmalıdır.

5.1.3 Deneylerde maske kullanılması

TS EN 50194 cihazın deney gazlarına tâbi tutulması için bir maske kullanılmasına izin verilir. Deneyi yapan laboratuvar tarafından kullanılan maskenin tasarımı ve çalışması, özellikle maskenin içerisindeki gaz basıncı ve hızı, cihazın tepkisini veya elde edilen sonuçları etkilememelidir. İmalatçı, cihaz ile birlikte uygun bir maske sağlayabilir.

5.1.4 Deney odası

Deney odasının yapısı, tekrarlanabilir bir şekilde cihazın deney gazının belli bir hacim oranına maruz kalmasını sağlayacak şekilde olmalıdır.

5.2 Deneylerle ilgili normal şartlar

5.2.1 Genel

Başkaca belirtilmedikçe, bütün deneyler için Madde 5.2.2 ilâ Madde 5.2.9’da belirtilen deney şartları kullanılmalıdır. Herhangi bir deney dizisine başlamadan önce, Madde 5.3.5 hariç, cihazın en az 1 h’lik bir periyot için ısınmasına izin verilmelidir.

5.2.2 Alarm deneyleri için deney gazları

Madde 5.3.15′ teki deney dışındaki bütün deneyler için hava-gaz karışımlarını hazırlamak amacıyla kullanılan gaz aşağıdaki gibi olmalıdır:
Havagazını algılamak üzere tasarımlanan cihaz için G110 bileşimindeki havagazı karışımı, Doğal gazı algılamak üzere tasarımlanan cihaz için G20 bileşimindeki metan, LPG’yi algılamak üzere tasarımlanan cihaz için G30 bileşimindeki bütan.
Bu gaz bileşimleri EN 437: 1993’te tanımlandığı gibi olmalıdır.

5.2.3 Deney gazı hacim oranları

Madde 5.3.4.1 ve Madde 5.3.12.1’deki deneyler için deney gazı hacim oranı % (3 + 0,3) LEL üstünde ve imalâtçı tarafından beyan edilen hacim oranları altında olmalıdır. Deney gazı hacim oranları % (3 ilâ 20) LEL toplam bandını aşmamalıdır.
TS EN 50194 deney gazları, en az 5 min için veya maske veya oda gazdan tamamen arındırılıncaya kadar uygulanmalıdır.
Başkaca belirtilmedikçe, diğer bütün deneyler için, deney gazı hacim oranı % (6 + 0,6) LEL üstünde ve imalâtçı tarafından beyan edilen hacim oranının altında olmalıdır. Deney gazı hacim oranları % (3 ilâ 20) LEL toplam bandını aşmamalıdır.
Deney gazları en az 5 min için veya maske veya oda gazdan tamamen arındırılıncaya kadar uygulanmalıdır.

5.2.4 Deney gazlarının hızı

Deney odası içerisindeki havanın veya deney gazının hızı 0,1 m/s ilâ 0,5 m/s arasında olmalıdır. Maske olması durumunda, Madde 5.1.3′ teki kurallar uygulanır.

5.2.5 Güç beslemesi

TS EN 50194 şebekeden beslenen cihaz için elektrik beslemesi, imalâtçı tarafından beyan edilen anma değerinin + % 2 sınırları içinde olmalıdır.

5.2.6 Sıcaklık

Deneyler, her deney süresi boyunca 15 °C ilâ 25 °C aralığı içinde toleransı + 2 °C olan sabit sıcaklıktaki deney gazları ve hava kullanılarak yapılmalıdır.

5.2.7 Nem

Deneyler, her deney süresi boyunca bağıl nemin % 30 ilâ % 70 aralığı içinde toleransı +% 10 olan sabit bağıl nemdeki deney gazları ve hava kullanılarak yapılmalıdır.

5.2.8 Basınç

Deneyler, deney süresi boyunca 86 kPa ilâ 108 kPa aralığı içinde toleransı + 1 kPa olan sabit basınçtaki deney gazları ve hava kullanılarak yapılmalıdır.

5.2.9 Çıkarılabilen bölümler

İsteğe bağlı süzgeçler, rüzgâr siperleri ve imalâtçı tarafından sağlanan veya tavsiye edilen difüzyon cihazları, yapılmakta olan deney için en elverişsiz sonucu veren duruma göre tutturulmalı veya çıkarılmalıdır.

5.3 Deney yöntemleri ve performans kuralları

5.3.1 Genel

Cihaz, belirlenen deney şartları altında bütün kurallara uygun olmalıdır. Başkaca belirtilmedikçe, her bir deney şartı ayrı ayrı değiştirilmeli, buna karşın diğerleri Madde 5.2’de tanımlandığı gibi normal kalmalıdır.
Cihaz enerjilendirildiğinde (çalışmaya başladığında), cihazın aktif izleme modunda bulunmadığı süre ısınma süresi olarak kabul edilebilir.
Aşağıdaki deney sırasına bağlı kalınmalı ve başkaca belirtilmedikçe, deneyler temiz havada veya uygun olduğu taktirde, deney hava gaz karışımında yapılmalıdır.

5.3.2 Enerjilendirilmeden depolama

Cihaz sırasıyla;

5.3.3 Çıkış işareti

5.3.3.1 Deney

Tip A cihaz için, deney şartları altında çıkış işaretinin imalâtçının teknik dokümanına uygun olarak harekete geçtiği doğrulanır.

5.3.3.2 Performans kuralı

Cihaz, imalâtçının teknik dokümanına uygun çıkış işareti sağlamalı ve herhangi bir yapısal gecikme 2 min’i aşmamalıdır.

5.3.4 Alarm ayar noktası

5.3.4.1 Ön ayar seviyesi

TS EN 50194 imalâtçı alarm ayar noktasını, Madde 4.3.3’te verilen sınırlar içerisinde önceden ayarlamalıdır.

5.3.4.2 Deney

Cihazın 1 h’lik süre için temiz havada ısınmasına izin verilir. Cihaz, sonra Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazlarına tâbi tutulur.
Madde 5.2.5 ilâ Madde 5.2.8’de belirtilen çevre şartları altında, 5 min aralıklarla ardışık üç deney yapılmalıdır.

5.3.4.3 Performans kuralları

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney sırasında başka hiçbir alarm üretilmemelidir.

5.3.5 Isınma süresi sırasında alarm deneyi

5.3.5.1 Deney

Cihaz 24 h’lik süre için temiz havada enerjilendirilmemiş bir durumda monte edilir. % 25 LEL’lik bir hacim oranına sahip deney gazı karışımı içeri verilir ve cihaz hemen enerjilendirilir.

5.3.5.2 Performans özelliği

Cihaz enerjilendirildiği andan itibaren 5 min içerisinde alarm vermelidir.

5.3.6 Tepki süresi

5.3.6.1 Deney

Cihaz 5 s’den fazla olmayan bir zaman sınırı içinde, gaz hacim oranında temiz havadan başlayarak % 25 LEL’e kadar olan bir adım değişikliğine maruz bırakılır.

5.3.6.2 Performans kuralı

Görüntülü ve sesli alarmlar cihazın, gaz hacim oranındaki adım değişikliğine maruz bırakıldığı andan itibaren 30 saniye içerisinde çalışmalıdır.
Not – Tip A cihaz için çıkış işaretinin tetiklenmesinde en fazla 2 min’lik bir gecikmeye izin verilebilir.

5.3.7 Sıcaklık etkileri

5.3.7.1 Deney

Cihaz ve deney gazı en az 6 h boyunca (-10 + 1) °C’luk bir sıcaklığa, arkasından en az 6 h boyunca ortam sıcaklığına ve son olarak da en az 6 h boyunca (40 + 1) °C’luk bir sıcaklığa maruz bırakılır. Her maruz bırakmanın sonunda ve aynı şartta cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tâbi tutulur.

5.3.7.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney sırasında başka alarmlar üretilmemelidir.

5.3.8 Nem etkileri

5.3.8.1 Deney

Cihaz ve deney gazı en az 1 h’lik bir süre boyunca (15 + 2) °C sıcaklıkta % (30 + 5) bağıl neme, arkasından en az 1 h’lik bir süre boyunca (40 + 2) °C sıcaklıkta % (90 + 5) bağıl neme maruz bırakılır. TS EN 50194 her maruz bırakmanın sonunda ve aynı şartta cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tabi tutulur.

5.3.8.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney sırasında başka alarmlar üretilmemelidir.

5.3.9 Deney gazının hızı

5.3.9.1 Deney

Cihaz, normal monte edilmiş konumda iken, bir akış odasında (1,2 + 0,1) m/s’lik hava hızına sahip deney gazına maruz bırakılır. Cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tabi tutulur.

5.3.9.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney esnasında başka alarmlar üretilmemelidir.

5.3.10 Besleme gerilimi değişimleri (sadece ana şebekeden beslenen cihaz)

5.3.10.1 Deney

5.3.10.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney esnasında başka alarmlar üretilmemelidir.

5.3.11 Elektromanyetik uyumluluk

5.3.11.1 Deney

Algılayıcı ve ara bağlantı kablajı da dahil olmak üzere, cihaz EN 50270’e göre elektromanyetik uyumlulukla ilgili deneye tâbi tutulur.

5.3.11.2 Performans kuralları

5.3.12 Gaz hacim oranının yavaş artması

5.3.12.1 Deney

Cihazın 1 h boyunca temiz havada ısınmasına izin verilir. Sonra cihaz 15 min boyunca % 0,1 LEL hacim oranına sahip deney gazına maruz bırakılır. Deney gazının hacim oranı % 6 LEL’lik son hacme kadar her 15 dakikada % 0,1 LEL’lik adımlarla artırılır. Cihaz bu son hacim oranına 1 h boyunca maruz bırakılmalıdır. Cihaz bundan sonra 15 min boyunca temiz havaya maruz bırakılmalıdır. Cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tâbi tutulur.

5.3.12.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalıdır. Yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir.

5.3.13 Diğer gazların etkileri

5.3.13.1 Deney

Cihaz aşağıda verilen şartlar altındaki gaz karışımlarına ardışık olarak tâbi tutulur:

5.3.13.2 Performans kuralı

TS EN 50194 düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney esnasında başka hiçbir alarm üretmemelidir.5.3.14 Uzun süreli kararlılık

5.3.14.1 Deney

Cihaz monte edilir, 3 aylık bir süre boyunca sürekli olarak temiz havaya maruz bırakılır ve Cihaz her 15 günde bir Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazlarına tâbi tutulur. Deney esnasında toleranslar dikkate alınmaksızın, Madde 5.2.6, Madde 5.2.7 ve Madde 5.2.8’de belirtilen içerisinde kalmalıdır.

5.3.14.2 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalı ve yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Başka alarm üretmemelidir.

5.3.15 Tutuşma deneyi

Cihazın tamamı bir deney odasına yerleştirilir ve temiz havada 1 h’lik bir süre boyunca ısınmasına izin verilir. Tip A cihaz uygun elektriksel yüklere bağlanır. Uygun bir deney gaz karışımının hacim oranı aşağıdaki gibi kademeli olarak artırılır:
LEL’in hacim oranı, 5 min’den az olmayan süre zarfında elde edilmelidir.
Uygunluk için, nihai patlama deney gazı hacim oranına ulaşılmasından itibaren 5 min içinde hiçbir patlama veya tutuşma meydana gelmemelidir.

5.3.16 Alarm ses seviyesi

5.3.16.1 Deney

Deney, zemin veya tavanı simüle eden yatay düzlemlerden ve duvarları simüle eden düşey düzlemlerden oluşan yansıtıcı düzlemler üzerinde serbest alan şartlarında yapılmalıdır.
İmalâtçının talimatları izlenmek suretiyle, cihaz yatay düzlemden 0,3 m uzaklıktaki düşey düzlem üzerine yerleştirilir. Tavana yakın bir konumu simüle etmek için, doğal gaz veya hava gazını tespit etmek amacıyla tasarımlanan cihaz düşey düzlem üzerine baş aşağı olarak monte edilmelidir.
Mikrofon, ekseni cihazın geometrik merkezine karşılık gelecek şekilde yerleştirilir, Şekil 1 ‘e bakılmalıdır. Deney EN 60704-1: 1997’ye uygun olarak yapılır.

5.3.16.2 Performans kuralı

5.3.17 Korunma derecesi

5.3.17.1 Deney

Cihazın mahfazası en az IPX2D’lik bir korunma derecesi sağlamalıdır.
Cihaz, EN 60529: 1991, Madde 12, Madde 13 ve Madde 14’e uygun olarak deneye tâbi tutulmalıdır.

5.3.17.2 Performans kuralı

Cihaz, EN 60529: 1991, Madde 12, Madde 13 ve Madde 14’te belirtilen kuralları sağlamalıdır.

5.3.18 Mekanik dayanım

5.3.18.1 Deney

Cihaz EN 60335-1: 2002, Madde 21’de belirtilen deneye, üçüncü paragrafında aşağıdaki değişiklik yapılarak tabi tutulmalıdır.

5.3.18.2 Performans kuralı

6 Kendi bataryasından beslenen cihaz

6.1 Batarya hata uyarısı

6.1.1 Genel

Kendisi ile birlikte bir bataryası bulunan cihaz, batarya bağlantı ucu gerilimindeki bir azalmanın doğru çalışmayı engellemesinden önce, Madde 6.2.3’te belirtildiği gibi görüntülü veya sesli bir hata uyarısı vermelidir.

6.1.2 Deney

Cihaz bataryanın beyan gerilimine ayarlanmış kararlı güç besleme kaynağına bağlanır. Hata uyarısı verinceye kadar kaynak gerilimi en az 1 min’lik aralıklarda 0,1 V’luk adımlar şeklinde azaltılır. Uyarının verildiği besleme kaynak gerilimi, UE olarak kaydedilir. Cihaz, hata uyarısının verildiği gerilimin bir adım üstündeki gerilimde Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazlarına tâbi tutulur.

6.1.3 Performans kuralı

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalıdır. Yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Deney sırasında başka alarmlar üretilmemelidir. Tip A cihaz için çıkış işareti harekete geçirilmelidir.

6.2 Batarya kapasitesi

6.2.1 Genel

TS EN 50194 cihazla birlikte bulunan bataryalar, batarya hata uyarısı verilmeden önce Madde 6.2.3’te belirtilen bir periyot için rutin deneylere ilişkin ilâve yük ile birlikte cihazın sükunet yükünü besleme ve sonrasında bir alarm meydana getirme veya alarm olmaması durumunda, Madde 6.2.3’te belirtilen ilave periyot kadar çalıştırma yeteneğine sahip olmalıdır.

6.2.2 Değerlendirme

Üçüncü parti deneyleri durumunda, imalâtçı çekilen akımın uygun değerleri için (20 + 10) °C’ta zamana göre gerilim değişimi ile ilgili karakteristik eğriler ile birlikte tavsiye edilen bataryanın veya bataryaların kapasitesini ayrıntılı olarak vermelidir.
Sükunet ve rutin deney şartlarında cihaz tarafından çekilen akım ölçülmelidir.

6.2.3 Performans kuralları

Madde 6.2.2’deki değerlendirme, bataryanın veya bataryaların cihazı 6 aylık bir periyot için Madde 6.2.1’de belirtildiği gibi çalıştırma yeteneğine sahip olduğunu göstermelidir. Düşük batarya gerilimi uyarısı verildiği andan itibaren, batarya gaz kaçağı durumunda 4 min boyunca Madde 4.3.3’te belirtildiği gibi bir alarm vermek veya gaz kaçağı olmaması durumunda, en az 7 gün boyunca düşük batarya gerilimi uyarısı vermek için yeterli kapasiteye sahip olmalıdır.
Düşük batarya gerilimi uyarısı;
Uygun bir kalıcı optik gösterim ile, örneğin ayrı bir LED veya yanıp sönen hata göstergesi ile,
Veya Saat başına en az 1 min’lik enerjilendirilme süresine sahip kesikli olabilen bir akustik gösterge ile gösterilmelidir.
Gazdan dolayı bir alarm durumunda, alarm sesi Madde 4.3.2’de belirtildiği gibi olmalıdır.

6.3 Bataryayı tersine çevirme

6.3.1 Genel

Normal batarya değiştirilmesi sırasında, cihazın besleme kaynağının ters kutuplamasına maruz kalma ihtimali var ise, bataryayı tersine çevirme deneyi değiştirilebilir bataryalara sahip cihaza uygulanmalıdır.

6.3.2 Deney

a) Yeni bir batarya takılarak cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tâbi tutulur.
b) Batarya çıkartılır ve 10 s ilâ 15 s boyunca ters kutuplama ile cihaz içine tekrar yerleştirilir.
c) Batarya çıkartılır ve doğru kutuplama ile cihaz içine tekrar yerleştirilir. Cihaz Madde 5.2.3’te belirtilen deney gazına tâbi tutulur.
ç) Batarya çıkartılır ve cihaza Madde 6.1,2’de belirtildiği gibi UE ilâ 0,95 UE arasında bir gerilim uygulanır.

6.3.3 Performans kuralları

Düşük hacim oranına sahip deney gazı herhangi bir alarma sebep olmamalıdır. Yüksek hacim oranına sahip deney gazı bir alarm meydana getirmelidir. Başka alarm üretilmemelidir.
b) aşaması sırasında güç besleme kaynağı göstergesi harekete geçirilmemelidir.
d) aşaması sırasında düşük batarya gerilimi uyarısı verilmelidir.
Tip A cihaz için, çıkış işareti harekete geçirilmelidir.

6.4 Batarya bağlantıları

6.4.1 Genel

Bataryaların bükülgen iletkenlerle cihaz içerisindeki bir devre kartına bağlandığı durumlarda, bükülgen iletkenlere uygulanan herhangi bir çekme işleminin batarya bağlantı uçlarına veya devre kartına aktarılmayacak biçimde batarya ucu bağlayıcılarına veya devre kartının her ikisine de gerilmeyi azaltan elemanlar bitişik takılmalıdır.

6.4.2 Deney

Bükülgen iletkenler, 1 min için darbesiz olarak tasarımın izin verdiği herhangi bir yöne doğru (20 + 2) N’luk bir çekme kuvvetine tâbi tutulmalıdır.

6.4.3 Performans kuralları

Gerilmeyi azaltan elemanlar deney sırasında zorlamanın batarya bağlantı uçlarına veya devre kartına iletilmemesini sağlamada etkin olmalıdır. Bu durum gözle muayene ile kontrol edilmelidir.
Cihazın yerleştirilmesine ilişkin talimatlar açık ve basit olmalı ve terimler yaygın kullanımda kabul edilebilir olmalıdır.
Gerekli olan her yerde diyagramlar ve/veya fotoğraflar ile metin zenginleştirilebilir. Talimatta aşağıdakilere ilişkin bilgileri yer almalıdır:
a) Cihazın yerleştirilmesi için tavsiye edilen konum, örneğin:
Doğal gaz veya havagazı için, tavandan ve herhangi bir gaz cihazından en uzak mesafe, LPG için, taban seviyesinden ve herhangi bir gaz cihazından en uzak mesafe.
b) İlâve hususlar, örneğin:
Doğal gaz veya havagazı için, en yüksek pencere veya kapı açıklığının üzerinde, LPG için, çıkışlara bitişik olmayan.
c) Birimin nereye yerleştirilmesi gerektiğine ilişkin kılavuz, örneğin:
Doğrudan yemek pişirme cihazlarının üstüne, Doğrudan evye, lavabo, klozet, vb.’nin üstüne Çekici fanlara bitişik, Dışarıdaki herhangi bir yere,
İmalâtçıların çalışma ile ilgili teknik dokümanı dışındaki çevresel şartlara sahip yerlere.
Ek B (Bilgi için)
Acil durum işlemleri- Kullanma el kitapçığının yazılması için kılavuz
Bir alarm sesinin duyulması veya alarm çalmadığı halde gaz kokusu olması durumunda, aşağıdaki tavsiyelerin yerine getirilmesi önerilir:
Sakin olunmalı ve aşağıdaki işlemler yerine getirilmelidir. İşlemlerin verilen sıraya göre yapılması gerekmez:
Duman çıkaran bütün malzemeler de dahil olmak üzere, bütün çıplak alevler söndürülür, Bütün gaz cihazları kapatılır,
Gaz tespit cihazı da dahil olmak üzere, herhangi bir elektriksel donanım açılmaz veya kapatılmaz, Gaz kaynağı ana gaz kontrolünden ve/veya (LPG kaynağı ise) depolama tankından kapatılır, Havalandırmayı arttırmak için kapılar ve pencereler açılır, Bina içinde gazın olmasından şüphelenilen yerde telefon kullanılmaz.
Uygun olduğu taktirde, alarmın yeniden kurulması işleminden sonra bile alarmın çalışmaya devam etmesi ve kaçağın sebebinin kolay anlaşılır olmaması ve/veya doğrulanamaması durumunda, ev ve benzeri yerler terk edilir ve tesisatın deneyden geçirilmesi, güvenli hale getirilebilmesi ve gerekli onarımın yapılabilmesi için gaz sağlayan firmaya ve/veya 24 saat açık acil gaz servisine DERHAL HABER VERİLİR.
Alarmın durması veya imalâtçının talimatlarına göre bir kilitleme alarmının yeniden kurulması ve alarmın çalışmasının sebebinin belirlenmiş (örneğin, alev almayan ateşleyici ile açılmış bir gaz musluğu) olması durumunda, gaz çıkışını durdurduktan ve bütün cihazların kapatılması sağlandıktan sonra ana gaz kaynağı eski durumuna getirilebilir.
Tip A cihaz için sesli alarm ile tetiklenme çıkış işareti arasında iki dakikaya kadar bir gecikme meydana gelebilir. Bununla birlikte cihaz, örneğin giriş gaz borusu üzerindeki bir selenoid valfı kapatmak için bir tetikleme cihazı ile teçhiz edilmiş olsa bile, yukarıda açıklanan işlemlerin aynısının yapılması gerekir.
Ek C (Bilgi için)
A-sapmaları
A-sapmasi: Değiştirilmesinin şimdilik CEN/CENELEC üyesinin yetkisi dışında olduğu düzenlemeler
nedeniyle ulusal sapma.