TS EN 54-11 Yangın algılama ve yangın alârm sistemleri – Bölüm 11: Elle çalıştırılan alârm cihazları
Bu standard, otomatik yangın algılama sistemlerinde kullanım için bütün elle çalıştırılan alârm cihazlarında bulunması gereken işlevler ve görünüş esas alınarak tasarlanmıştır. Renkler, boyutlar, şekiller ve çalışma metotları , gerçek yangın alârmı durumlarında çalıştığında güven veren ve kullanıcıdan kabul gören çalışma prensipleri temeline dayanmaktadır.
Elle çalıştırılan alârm cihazlarının tanınabilir ve kullanımının kolay olması önemlidir. Herhangi bir kimse yangını tespit ettiğinde, direktifleri özenle okumaya ihtiyaç duymadan, daha önce kullanmamış olsa dahi, elle çalıştırılan alârm cihazını kullanabilmelidir.
Elle çalıştırılan alârm cihazlarının amacı, kişinin, yangın tespitinde yangın alârm sisteminin çalışmasını başlatmaktır, böylece uygun önlemler alınabilir.
Bu standardın amacı, çalışma ve güvenirlik için kuralları belirlemektir.
Standard tarafından kapsanan elle çalıştırılan alârm cihazlarının çalışma metotları,
– Tip A : Doğrudan çalışma (tek hareketle),
– Tip B : Dolaylı çalışma (iki hareketle) dir.
Her iki tip de, genel uygulama için en uygun metot olarak düşünülen ve cihazın yanlış kullanımı önleyici olarak etkinlik gösteren, ön yüzü oluşturan kırılabilir elemanın konumunun görülebilir yer değiştirmesi veya kırılması gerekir.
Elle çalıştırılan alârm cihazının hangi metotla çalıştırıldığını ve alârm sinyalinin verildiği kullanıcıyı göstermek üzere , elle çalıştırılan alârm cihazının tanımlanmasına önem verilmelidir.
Bu standard, adet ve alışkanlıktaki millî değişiklikleri ve dili dikkate alarak Avrupa çapında kullanım için standard cihaza ulaşmak üzere katkıda bulunan ortak elemanları bir araya getirir.
EN 54-1, Fire detection and fire alarm systems – Part 1: Introduction (Yangın Algılama ve Yangın Alârm Sistemleri – Kısım 1: Giriş)
EN 54-2, Fire detection and fire alarm systems – Part 2: Control and indicating equipment (Yangın Algılama ve Yangın Alârm Sistemleri – Bölüm 2: Kontrol ve Gösterge Tertibatı)
EN 894-3, Safety of machinery – Ergonomic requirements for the design of display and control actuators – Part 3.Control actuators (Makinelerde Güvenlik-Göstergelerin ve Kumanda Tahrik Tertibatının Tasarımı İçin Ergonomik Kurallar – Bölüm 3: Kumanda Tahrik Tertibatı)
EN 50130-4, Alarm systems – Part 4: Electromagnetic compatibility – Product family standard:Ummunity requirements for components of fire, intruder and social alarm systems (Alârm Sistemleri – Bölüm 4: Elektromanyetik Uyumluluk Mamul Aile Standardı: Yangın Hırsız ve Genel Amaçlı Alârm Sistemlerinin Bileşenlerinin Bileşenleri İçin Bağışıklık Özellikleri)
IEC 60068-1, Environmental testing – Part 1: General and guidance (Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deneyleri – Bölüm 1: Genel Hususlar ve Kılavuz)
IEC 60068-2-1, Environmental testing – Part 2:Tests-Tests A:Cold(IEC 60068-2-1:1990) (Çevre Şartlarına Dayanıklılık Deneyleri – Bölüm 2:Deneyler-Deney A:Soğuk)
IEC 60068-2-1/A1: 1993, Environmental testing – Part 2: Tests-Tests A:Cold(IEC 60068-2-1/A1:1993)
IEC 60068-2-1/A2: 1994, Environmental testing – Part 2: tests – Tests A:Cold(IEC 60068-2-1/A2:1994)
IEC 60068-2-2, Basic environmental testing procedures – Part 2:tests-Test B: Dry Heat(IEC 60068-2- 2:1974+IEC 68-22A:1976) (Temel Çevre Şartları Deney İşlemleri – Bölüm 2:Deneyler-Deney B; Kuru Sıcaklık)
IEC 60068-2-2/A1: 1993, Basic environmental testing procedures – Part 2:tests-Test B: Dry Heat(IEC 60068- 2-2/A1.1993)
IEC 60068-2-2/A2: 1994, Basic environmental testing procedures – Part 2:tests-Test B: Dry Heat(IEC 60068- 2-2/A2.1994)
HD 323.2.3 S2, Basic environmental testing procedures – Part 2: tests; test Ca: damp heat, steady state (Çevre Şartlarına Dayanıklılık Temel Deney Metotları – Bölüm 2-3: Deneyler – Deney Ca: Yaş Sıcaklık, Kararlı Durum)
IEC 60068-2-6, Environmental testing – Part 2:Tests- Test Fc: Vibration (sinusiodal) (IEC 60068-2- 6:1995+Corregendum 1995) (Çevre şartlarına Dayanıklılık Deneyleri-Bölüm 2:Deneyler- Deney FcTitreşim (Sinüs Biçimli))
IEC 60068-2-18: 1989, Environmental testing – Part 2:Tests- Test R and guidance: VVater
IEC 60068-2-18/A1: 1993, Environmental testing – Part 2:Tests- Test R and guidance: VVater (Amendment 1)
EN 60068-2-27, Basic Environmental Testing Procedures – Part 2: Tests – Test Ea and Guidance: Shock (Çevre Şartlarına Dayanıklılık Temel Deney Metotları – Bölüm 2: Deneyler- Deney Ea ve Kılavuz: Mekanik Darbe)
IEC 60068-2-30:1980, Enviromental testing – Part 2: tests-test Db and guidance damp heat, cyclıc (12+12- hour cycle) (Çevre Şartları Deneyleri – Bölüm 2: Deneyler – Deney Db ve Kılavuz: Yaş Sıcaklık, Çevrimli (12+12-Saat Çevrimi))
IEC 60068-2-30/A1: 1985, Enviromental testing – Part 2: tests-test Db and guidance damp heat, cyclıc (12+12-hour cycle)
IEC 60068-2-42, Enviromental testing – Part 2: tests-test Kc: Sulphur dioxide test for contacts and connections (Elektronik Cihaz ve Bileşenlerine Uygulanacak Çevre Şartlarına Dayanıklılık Temel Deney Metotları-Deney Kc: Kontak ve Bağlantıları İçin Kükürt Dioksit Deneyi)
IEC 60068-2-56: 1988, Enviromental testing – Part 2: tests-test Cb: Damp heat, steady state, primarily for equipment
ISO 209-1, Aluminum and VVrought Aluminum Alloys Chemical Composition (Alüminyum ve alüminyum alaşımları – Biçimlendirilebilen mamullerin kimyasal bileşimi ve şekli – Bölüm 3: Kimyasal bileşim)
EN ISO 3098-0, Technical product documentation – Lettering – Part 0: General requirements (Teknik Mamül Dokümantasyonu – Yazılar – Bölüm 0: Genel Kurallar)
ISO 3864, Safety colours and safety signs (Emniyet İle İlgili Renkler ve İşaretler)
Alârm durumu
Alârm çalıştırma elemanı faaliyete geçirildikten sonra elle çalıştırılan alârm cihazının durumu.
Kırılabilir eleman
Cam veya cam görünümüne sahip ve talimatlandırıldığı şekilde bir darbe veya basınç aldıktan sonra, fiziksel olarak kırılan veya kırılmış gibi görünen ve değiştirilene veya yeniden başlangıç konumuna getirilene kadar bu durumda kalan bir parça.
Not – Kırılabilir elemanın, kazaen çalıştırmaya karşı cihazı koruması ve yanlış kullanıma karşı önleyici olması amaçlanır. Kırılabilir elemanın, kırılmış gibi görüntü verecek şekilde yer değiştirmesi kabul edilir.
Yeniden başlangıç konumuna getirilemeyen eleman
Elle çalıştırılan alârm cihazının normal konuma dönebilmesi için, elle çalıştırılan alârm cihazının çalıştırılmasından sonra değiştirilmesi gereken bir kırılabilir eleman.
Yeniden başlangıç konumuna getirilebilen kırılabilir eleman
Elle çalıştırılan alârm cihazının normal konumuna dönebilmesi için, değiştirme gerekmeden kendi orijinal konumuna döndürülebilen bir kırılabilir eleman.
Ön yüz
Çalıştırma yüzü alanı hariç, elle çalıştırılan alârm cihazının ön görünümünün dış kısmındaki alan. Not – Şekil 1 ve Şekil 2’de 2 ile gösterilen kısım.
Elle çalıştırılan alârm cihazı
Yangın algılama ve alârm sisteminin, alârmı el ile başlatmak için kullanılan parçası (EN 54-1). Elle çalışan alârm cihazları, çalışma metoduna bağlı olarak iki gruba ayrılır:
Tip A: Doğrudan çalıştırılan
Kırılabilir eleman kırıldığında veya yeri değiştirildiğinde, otomatik olarak (örneğin, sonradan elle müdahaleye gerek kalmadan) alârm durumuna geçen bir elle çalıştırılan alârm cihazı.
Tip B: Dolaylı yoldan çalıştırılan
Kırılabilir eleman,kırıldığında veya yeri değiştirildikten sonra kullanıcı tarafından çalıştırma elemanının alârm durumuna geçmek için bir elle çalıştırılmasını gerektiren bir elle çalıştırılan alârm cihazı.
Normal durum
Kırılabilir elemanın hasar görmediği ve elle çalıştırılan alârm cihazının bir alârm veya arıza sinyali vermeksizin çalıştığı durum.
Çalıştırma elemanı
Elle çalıştırılan alârm cihazının, çalıştırıldığında alârm sinyalini başlatan mekanik ve elektriksel anahtar elemanı.
Çalışma yüzeyi
Elle çalıştırılan alârm cihazının, kırılabilir elemanın görünür parçası veya görünür alanının arkasında olabilen alan.
Özel Alet
Kırılabilir elemanı değiştirmek veya yeniden başlangıç durumuna ayarlamak için kullanılan herkes tarafından taşınması normal olmayan (mesela anahtar), normal olarak imalâtçı tarafından sağlanan alet.
Not – Sistemi bilen ve sistem hakkında bilgi sahibi olan sorumlu personel var iken, yetkisiz personelin elle çalıştırılan alârm cihazına ulaşmasına engel olunması amaçlanmaktadır.
İşaretleme
Her elle çalıştırılan alârm cihazı, kalıcı olarak aşağıdaki bilgilerle işaretlenmelidir:
- a) Standardın numarası (TS-EN 54-11);
- b) İmalatçının veya tedarikçinin ismi veya ticari markası;
- c) Model tarifi (tip A veya tip B);
ç) Ortam kategorisi (kapalı alan/açık hava, özel çevresel şartlar);
- d) Kablo ucu tarifleri;
- e) İmalatçı tarafından belirtilen işaret(işaretler) veya kod(kodlar) (mesela seri numarası veya parti kodu) en azından tarih veya parti kodu ve imalât yeri ve elle çalıştırılan alârm cihazında kullanılan yazılımın versiyon numarası(numaraları).
Elle çalıştırılan alârm cihazlarının işaretlenmesinde kullanılan semboller ve kısaltmalar genel kullanımda değilse, bunlar, cihazla birlikte temin edilen bilgilerle açıklanmış olmalıdır.
İşaretleme, elle çalıştırılan alârm cihazının tesis edilmesi sırasında görünür olmalı ve bakım süresince erişilebilir olmalı ve bakım süresince erişilebilir olmalıdır.
İşaretlemeler, vidaların veya diğer kolay sökülebilir parçaların üzerine yerleştirilmemelidir.
4.2.2 Veri
Doğru tesis etmeyi ve çalışmayı sağlamak üzere yeterli teknik, tesis etme ve bakım verileri her bir elle çalıştırılan alârm cihazı ile sağlanmalı veya bu verilerin tamamı her bir elle çalıştırılan alârm cihazı ile sağlanmamış ise, uygun veri levhasına referans verilmiş olmalı veya her bir elle çalıştırılan alârm cihazıyla birlikte olmalıdır.
Elle çalıştırılan alârm cihazının doğru çalışmasını sağlamak üzere, bu veriler, elle çalıştırılan alârm cihazından gelen sinyallerin doğru algılanması için kuralları açıklamalıdır. Bu, sinyallerin tam teknik özelliklerinin belirtilmesi şeklinde olabilir, uygun sinyalleme protokolüne bir referans veya uygun kontrol tiplerine ve gösterge donanımlarına bir referans vb. ile olabilir.
Not – İmalâtçı tarafından bu standardın kurallarına uygun olarak üretilen elle çalıştırılan alârm cihazlarına sertifika veren kuruluşlar tarafından ilave bilgiler istenebilir.
Kırılabilir eleman – Normal durum
Normal durum, Madde 4.7’de ayrıntıları belirtildiği gibi çalışma yüzeyinin görünümü ile kolayca tanınabilmelidir. Kırılabilir eleman, düzgün olmalı ve kırılmış, şekli bozulmuş veya sökülmüş olmamalıdır.
Alârm durumu
Normal durumdan alârm durumuna geçiş, aşağıdakiler tarafından sağlanmış olmalı ve çalışma yüzeyinin görünüşündeki değişiklikle kolayca tanınabilir olmalıdır: a) Tip A elle çalıştırılan alârm cihazları için:
1) Kırılabilir elemanın kırılması veya
2) Kırılmanın bir sonucu olarak kırılabilir elemanın yerinden çıkması veya
3) Çalışma yüzeyinin görünüşündeki değişiklikle birlikte kırılma olmadan kırılabilir elemanın yer değiştirmesi.
- b) Tip B elle çalıştırılan alârm cihazları:
1) Çalıştırma elemanına erişim sağlamak üzere, Madde 4.3.2 a)’da açıklandığı gibi kırılabilir elemanın kırılması ve/veya yer değiştirmesi ve
2) Çalıştırma elemanının elle etkinleştirilmesi.
Ek olarak, Tip B elle çalıştırılan alârm cihazları için, çalıştırma elemanının etkin konumda olduğunu görmek mümkün olabilmelidir ve kırılabilir elemanın kırılması veya yer değiştirmesi olmadan veya özel alet kullanmadan (Madde 4.6) çalıştırma elemanını etkin hale getirmek mümkün olmamalıdır (Madde 4.3.2 b)).
4.4 Alârm durumu için gösterilmesi
Alârm durumu,
- a) Tip A için: Madde 4.3’te belirtildiği gibi kırılabilir elemanın durumu;
- b) Tip B için: Çalıştırma elemanının, tanımlanabilen etkin hale geçmiş konumu ile birlikte Madde 4.3’te belirtildiği gibi kırılabilir eleman ile gösterilmelidir.
Alârm durumu, ilave olarak başka araçlar ile de görsel olarak gösterilebilir, örneğin lambalar veya ışık yayıcı diodlar (LED).
Ek bir görsel gösterge mevcut ise, çalışma yüzeyi içersinde veya elle çalıştırılan alârm cihazının ön yüzünde yer almalıdır. Görsel gösterge kırmızı olmalı, alârm durumu normal konuma gelene kadar alârmın verildiği elle çalıştırılan alârm cihazını tanımlamalı ve 500 lx’e kadar aydınlatılmış çevrede, elle çalıştırılan alârm cihazının ön tarafından 2 m’lik mesafeden görünebilmelidir. Elle çalıştırılan alârm cihazı servis moduna çevrilmesi durumu hariç, elle çalıştırılan alârm cihazının diğer durumları da görsel olarak gösterilebilir, bunlar alârm göstergesinden açık şekilde ayırt edilebilir olmalıdır.
Başlangıç konumuna getirme araçları
Çalıştırmadan sonra elle çalıştırılan alârm cihazını sadece özel alet vasıtasıyla aşağıda belirtildiği şekilde başlangıç konumuna getirmek:
- a) Başlangıç konumuna getirilemeyen kırılabilir elemanlar için yeni bir elemanın yerleştirilmesiyle,
- b) Başlangıç konumuna getirilebilen kırılabilir elemanlar için kırılabilir elemanın başlangıç konumuna getirilmesiyle, mümkün olmalıdır.
İlave olarak, Tip B elle çalıştırılan alârm cihazları için çalıştırma elemanının normal konumuna dönmesi sadece özel alet vasıtasıyla mümkün olmalıdır.