TS EN54-5 Yangın algılama ve yangın alârm sistemleri – Bölüm 5: Isı dedektörleri – Nokta dedektörler

Tipik uygulama sıcaklığı

Bir yangın halinin bulunmadığı durumda monte edilmiş bir dedektörün uzun zaman süresince maruz kaldığı sıcaklık.

Not – Bu sıcaklığın Çizelge 1’de belirtildiği gibi dedektör üzerinde işaretlenen sınıfa göre en küçük statik tepki sıcaklığının 29 0C altında olabileceği kabul edilir.

En yüksek uygulama sıcaklığı

Bir yangın halinin bulunmadığı durumda monte edilmiş bir dedektörün kısa sürede dahi maruz kaldığı en yüksek sıcaklık.

Not – Bu sıcaklığın Çizelge 1’de belirtildiği gibi dedektör üzerinde işaretlenen sınıfa göre en küçük statik tepki sıcaklığının 4 0C altında olabileceği kabul edilir.

Statik tepki sıcaklığı

Dedektörün çok yavaş bir sıcaklık yükselme hızına maruz bırakıldığında bir alârm sinyali ürettiği sıcaklık.

Isıya duyarlı bileşenlerin konumu

Her bir dedektör, yardımcı fonksiyonlara (meselâ özellik düzelticiler) sahip bileşenleri dışında en azından ısıya duyarlı bileşen ( bileşenler ) kısmı, dedektörün montaj yüzeyinden > 15 mm mesafede olacak şekilde yapılmış olmalıdır.

Münferit alârm göstergesi

Sınıf A1, A2, B, C veya D dedektörler, alârm durumu tekrar kuruluncaya kadar, bir alârm vermiş münferit bir dedektörün tanınabilmesine imkân sağlayan entegre görünür kırmızı bir göstergeye sahip olmalıdır. Dedektörün bir çalışma moduna ayarlanması dışında diğer durumlarının görsel olarak belirtilebildiği yerlerde, bu görülebilir göstergeler alârm göstergesinden açık bir biçimde ayırt edilebilir olmalıdırlar. Sökülebilir dedektörler için gösterge, dedektör tabanı veya dedektör kafasıyla bir bütün hâlinde olabilir. Görünür gösterge 500 Iux’ e kadar bir ortam ışık şiddetinde dedektörün altında 6 m’lik bir mesafeden doğrudan görülmelidir.

Sınıf E, F veya G dedektörler ya entegre kırmızı bir göstergeye veya dedektörün lokal alârm durumunun gösterilmesi için diğer araçlara sahip olmalıdır.

Yardımcı cihazların bağlantısı

Dedektörün yardımcı cihazlarla (uzaktan izleme göstergeleri, kumanda düzenleyicileri şeklinde) bağlantılarının bulunduğu yerlerde, bu bağlantıların açık veya kısa devre arızaları dedektörün düzgün çalışmasını engellememelidir.

Sökülebilir dedektörlerin izlenmesi

Sökülebilir dedektörler için, kafanın dedektör tabanından ayrıldığını bir hata sinyali vererek tespit eden bir uzaktan izleme sistemi ( kontrol ve gösterge teçhizatı şeklinde ) için bir araç sağlanmalıdır.

İmalâtçı tarafından yapılan ayarlamalar

Özel araçlarla (özel bir kod veya alet kullanılması veya bir kapağı kırarak veyahut çıkartarak) yapılanların dışında imalâtçı tarafından yapılan ayarları değiştirmek mümkün olmamalıdır.

Tepki davranışının yerinde ayarı

Dedektörün tepki davranışının yerinde ayarı için bir şart varsa, bu durumda;

1. a) İmalâtçının bu standarda uygun olduğunu beyan ettiği durumlarda her bir ayarlama için, imalâtçı uygun bir sınıf bildirmeli ve bu tip her ayarlama ve uygun sınıf için dedektör bu standardda belirtilen özellikleri sağlamalı ve ayar vasıtasına erişim yalnızca bir kod veya özel bir alet kullanılarak veya dedektörün tabanından veyahut monte edildiği yerden çıkartılması ile mümkün olmalıdır.
2. b) İmalâtçının bu standarda uygun olduğunu beyan etmediği durumlarda herhangi bir ayar ( ayarlar ) yalnızca bir kod veya özel bir alet vasıtasıyla erişilebilir olmalı ve dedektör üzerine açık bir biçimde işaretlenmeli veya ilgili belgelerde verilmelidir. Bu ayar (ayarlar) kullanılırsa, dedektörün standarda uygun olmadığı sonucuna varılır.

Not- Bu ayarlar, dedektör üzerinde veya kontrol ve gösterge teçhizatında yapılabilir.

Yazılım kontrollü dedektörler için ilâve şartlar

Bu standardın şartlarını yerine getirmek amacıyla yazılım kontrolüne dayanan dedektörler için, Madde 4.11.2, Madde 4.11.3 ve Madde 4.11.4’de verilen şartlar sağlanmış olmalıdır.

Yazılım belgeleri

İmalâtçı yazılım tasarımının bir tanıtımını veren belgeleri sunmalıdır. Bu belgeler bu standarda uygunluğu kontrol edilecek tasarım için yeterince ayrıntılı olmalı ve en azından aşağıdakileri ihtiva etmelidir.

1. a) Ana program akış fonksiyonlarının bir tarifi (bir akış diyagramı veya grafiksel akış diyagramı şeklinde)

1) Modüllerin kısa bir tarifi ve yerine getirdikleri görevler,

2) Modüllerin etkileşme yolu,

3) Programın bütün aşamalarının sırası

4) Yazılımın dedektörün donanımı ile etkileşme yolu,

5) Modüllerin herhangi bir kesme işlemi dahil kullanılma yolu.

1. b) Farklı amaçlar (program, yerel veriler ve çalışma verileri) için hafızanın hangi bölgelerinin kullanıldığının tarifi.
2. c) Yazılımın ve yazılım sürümünün kolayca tanımlanabildiği işaretleme.

İmalâtçı ayrıntılı tasarım belgelerine sahip olmalı ve yalnızca deneyi yapan kurum tarafından ihtiyaç duyulduğunda bu dokümanlar temin edilmelidir. Bu belgeler en azından aşağıdakileri kapsamalıdır:

1. a) Bütün yazılım ve donanım elemanları dahil olmak üzere sistem yapılandırmasının tam tanıtımı,
2. b) En azından aşağıdakileri ihtiva eden programın her bir modülünün tarifi,

1) Modülün adı,

2) Gerçekleştirdiği görevlerin tarifi,

3) Veri aktarım türü, geçerli veri aralığı ve geçerli verilerin kontrolü dahil olmak üzere ara yüzlerin tarifi.

1. c) Bütün global ve yerel değişkenler, kullanılan sabitler ve etiketler dahil basılı kopya olarak veya bilgisayarda okunabilir şekilde (ASCII – kod şeklinde) kaynak kodunun tam listesi ve tanınacak program akışı için yeterli açıklama,

ç) Tasarımda veya yürütme aşamasında (Durum araçları, derleyiciler şeklinde) kullanılan yazılım araçlarının ayrıntıları.

Yazılım tasarımı

Dedektörün güvenilirliğini temin etmek amacıyla, yazılım tasarımı için aşağıdaki şartlar uygulanmalıdır:

1. a) Yazılım modüler bir yapıya sahip olmalıdır.
2. b) Elle veya otomatik olarak üretilen veriler için ara yüzlerin tasarımı, program işleminde hataya neden olacak geçersiz verilere müsaade etmemelidir.

Programların ve verilerin depolanması

Bu standarda uygun olması gereken program ve imalâtçının ayarlamaları gibi herhangi önceden girilmiş veriler geçici olmayan hafızada tutulmalıdır. Bu programı ve verileri ihtiva eden hafıza bölgelerine kayıt, yalnızca bazı özel araç veya kodların kullanılmasıyla gerçekleştirebilmeli ve bu işlem dedektörün normal çalışması sırasında mümkün olmamalıdır.

Yere özgü veriler, 1 saat içinde tekrar sağlanan güç kaybını takiben, dedektöre dışarıdan bir güç sağlanmaksızın, bu tip verilerin otomatik olarak yenilenmesi için bir şart koşulmadıkça, en az iki hafta süre ile verileri depolayan hafızada tutulmalıdır.

Tepki süresinin ölçülmesi

Tepki süresi ölçülecek numune, bir ısı tüneline Ek A ve Madde 5.1.3’te tarif edildiği gibi monte edilmelidir. Numune Madde 5.1.2’ye göre uygun bir güç kaynağına ve izleme teçhizatına bağlanmalıdır. Hava akış yönüne göre numunenin yerleştirilmesi, deney işleminde aksi belirtilmedikçe, Madde 5.2’deki yöne bağımlılık deneyinde verilen en yüksek tepki süresi elde edilecek şekilde yapılmalıdır.

Ölçmeden önce, hava akımı ve numunenin sıcaklığı uygulanabilir deney işleminde belirtilen sıcaklıkta kararlı hale getirilmelidir. Daha sonra ölçme, güç kaynağı ve izleme teçhizatı bir alarm verene veya deney için tepki süresinin üst sınırı aşılıncaya kadar, uygulanabilir deney işleminde belirtilen, artış hızında zamanla doğru orantılı olarak ısı tünelindeki hava sıcaklığını artırmak suretiyle yapılır. Ölçme boyunca hava akımı 250C’ta, sabit bir kütle akışında (0,8 ± 0,1) ms-1’e eşdeğer tutulmalı ve hava sıcaklığı deney boyunca herhangi bir sürede gereken anma sıcaklığının ± 2 K sınırları içinde kontrol edilmelidir (Ek A). Tepki süresi, sıcaklık artışının başlaması ile güç kaynağı ve izleme teçhizatının bir alarm işareti vermesi arasındaki zaman aralığıdır.

Not 1 – Sıcaklık artışının etkin başlama süresini tesis etmek için, kararlı hale getirilmiş ve zamana karşı artan sıcaklığın doğrusal ekstrapolasyonu kullanılabilir.

Not 2 – Dedektörlerin, sıcaklığını kararlı hale veya alârm sıcaklığına getirme işlemi esnasında, dedektöre hasar veren ısıl şoklara maruz kalmaması için özen gösterilmelidir.

Not 3- Isı tünelinin tasarımına ilişkin ayrıntılar ve bilgiler Ek A ile Ek B’de verilmiştir.

Yöne bağımlılık

Dedektörün hassasiyetinin, dedektör çevresindeki hava akış yönüne de bağlı olduğunu teyit etmektir.

Statik tepki sıcaklığı

Bir dedektörün yavaş bir hava sıcaklığı artış hızına doğru bir şekilde tepki verme kabiliyetini teyit etmektir.

Numuneler, üzerlerinde işaretlenmiş olan sınıfa göre Çizelge 1’de belirtildiği gibi uygulanabilir en yüksek uygulama sıcaklığına ulaşılıncaya kadar 1 Kmin-1’lik bir hava sıcaklığı artış hızında Madde 5.1.5’de tarif edildiği gibi deneye tabi tutulmalıdır. Bundan sonra 0,2 Kmin-1’lik en yüksek hava sıcaklığı artış hızında deneye devam edilmelidir. Madde 5.2’de verilen deneydeki en yüksek tepki süresini veren yönelimde bir numune ve en küçük tepki süresini veren yönelimde ise diğer numune deneye tâbi tutulmalıdır. Her bir deneyden önce numune, üzerinde işaretlenmiş olan sınıfa göre Çizelge 1’de belirtilen tipik uygulama sıcaklığında kararlı hale getirilir. Numunelerin tepki verdiği sıcaklıklar kaydedilmelidir.

Deneye tabi tutulan dedektörlerin tepki sıcaklıkları dedektörün sınıfına göre, Çizelge 1’de gösterilen en küçük ve en yüksek statik tepki sıcaklıkları arasında yer almalıdır.

Kuru sıcaklık ( cihazın dayanıklılığı )

Dedektörün sınıfına uygun olarak yüksek bir ortam sıcaklığına dayanma kabiliyetini göstermektir. Bu deney Sınıf A1, Sınıf A2 ve Sınıf B dedektörlere uygulanmaz.

Yaş sıcaklık, çevrim ( cihaz çalışır durumdayken )

Önceden belirtilen çalışma çevresinde kısa sürelerde meydana gelebilen yüksek bağıl nemde (yoğunlaşma ile birlikte) dedektörün doğru bir şekilde çalışma kabiliyetini göstermektir.

Yaş sıcaklık, kararlı hal ( cihazın dayanıklılığı )

Çalışma ortamında (meselâ malzemelerin elektriksel özelliklerindeki değişiklikler, nem ihtiva eden kimyasal reaksiyonlar, galvanik korozyon ve bunun gibi) dedektörün nemin uzun süreli etkilerine mukavemet kabiliyetini göstermektir.

Kükürt dioksit (SO2) korozyonu ( cihazın dayanıklılığı )

Dedektörün bir atmosferik kirletici olan kükürt dioksitin korozif etkisine mukavemet kabiliyetini göstermektir.

Ani mekanik darbe ( cihaz çalışır durumdayken )

Dedektörün öngörülen çalışma şartlarında sıklıkla olmasa da meydana gelmesi muhtemel ani mekanik darbelere karşı dayanıklılığını göstermektir.

Darbe ( cihaz çalışır durumdayken )

Dedektörün yüzeyi üzerindeki ani mekanik darbelere karşı dayanıklılığını göstermektir. Algılayıcı normal çalışma şartlarında bu dayanıklılığını sürdürebilmeli ve bu dayanım makul ölçüde dedektörden beklenmelidir.

Titreşim, sinüs biçimli ( cihaz çalışır durumdayken )

Dedektörün normal çalışma şartlarına uygun olduğu düşünülen seviyelerde titreşime karşı dayanıklılığını göstermektir.

Titreşim, sinüs biçimli ( dayanıklılık )

Dedektörün çalışma ortamına uygun seviyelerde titreşimin uzun süreli etkilerine karşı dayanma kabiliyetini göstermektir.

Elektromanyetik uygunluk ( EMU ), dayanıklılık deneyleri ( cihaz çalışır durumdayken )

Aşağıdaki EMU dayanıklılık deneyleri EN 50130-4 + A1′ de tarif edildiği gibi yapılmalıdır.

1. a) Elektrostatik boşalma,
2. b) Yayımlanan elektromanyetik alanlar,
3. c) Elektromanyetik alanların artırdığı iletilen karışıklıklar,

ç) Hızlı geçişli patlamalar,

1. d) Yüksek enerjili gerilimdeki yavaş dalgalanmalar.

Bu deneyler için EN 50130-4 + A1′ de belirtilen uygunluk kriterleri ve aşağıdakiler uygulanmalıdır.

1) Başlangıçta ve sonda yapılan ölçmeler için fonksiyon deneyi aşağıdakiler gibi olmalıdır.

Numunenin / numunelerin tepki süresi Madde 5.2’deki deneyde en yüksek tepki süresini veren yönelimde 3 Kmin-1 ve 20 Kmin-1’lik hava sıcaklığı artış hızlarında Madde 5.1.5′ de tarif edildiği gibi ölçülmelidir. Her bir ölçmeden önce numune, üzerinde işaretlenmiş olan sınıfa göre Çizelge 1’de belirtilen tipik uygulama sıcaklığında kararlı hale getirilmelidir.

2) Gerekli çalışma şartı Madde 5.1.2′ de tarif edildiği gibi olmalıdır.

3) Şartlandırmadan sonraki fonksiyon deneyi için kabul kriterleri aşağıdakiler gibi olmalıdır.

Tekrar ayarlanabilir dedektörler için, 3 Kmin-1 deki tepki süresi 7 dakika 13 s’den daha az olmamalı ve Madde 5.8’deki eşdeğer deneyde elde edilen süreyle karşılaştırılan tepki süresindeki herhangi bir değişme 2 dakika 40 saniyeyi geçmemelidir.

Tekrar ayarlanabilir dedektörlerden Sınıf A1 için, 20 Kmin-1 deki tepki süresi 30 saniyeden, diğer bütün sınıflar için 1 dakika 0 s’den daha az olmamalı ve Madde 5.8’deki eşdeğer deneyde elde edilen süreyle karşılaştırılan tepki süresindeki herhangi bir değişme 30 saniyeyi geçmemelidir.

Tekrar ayarlanamayan dedektörler için tepki süreleri, uygun dedektör sınıfı için Çizelge 4’de belirtilen en alt ve en üst tepki süresi sınırları arasında yer almalıdır.