TS EN54-2 YANGIN ALGILAMA VE YANGIN ALÂRM SİSTEMLERİ BÖLÜM 2 : KONTROL VE GÖSTERGE TERTİBATI

1 – KAPSAM
Bu standard, binalarda dahili olarak tesis edilen otomatik yangın algılama sisteminde kullanılan kontrol ve gösterge tertibatına (TS EN 54-1’de “B” ile belirtilen) ait özellikleri, deney metotlarını ve performans kriterlerini kapsar.

2 – ATIF YAPILAN STANDARDLAR
Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

3 – TARİFLER VE KISALTMALAR
3.1 – TARİFLER
Bu standarddaki tarifler, TS EN 54-1’de verilen tarifler ile birlikte kullanılır.
3.1.1 – Ulaşma Seviyesi
– Otomatik kumanda ile çalıştırılabilme;
– Elle kumanda edilebilme;
– Görünebilir işaretler ve/veya;
– Bilgi elde edebilme gibi kontrol ve gösterge tertibatının seçilmiş birkaç durumundan birisidir. NOT – Ulaşma seviyesi ile ilgili daha fazla bilgi EK-A’da verilmiştir.
3.1.2 – Adresleme Noktası
Kontrol ve gösterge tertibatında, teker teker belirlenebilen noktadır.
3.1.3 – Alfanümerik Monitör
Metin ve/veya sayısal karakterden meydana gelen bilgiyi görünür biçimde verebilen bir göstergedir.
3.1.4 – Fonksiyonel Durum
Kontrol ve gösterge tertibatında, kendi işaretiyle nitelendirilen kontrol ve gösterge tertibatının bir durumudur.
Bu standardın kapsamındaki fonksiyonel durumlar :
– Bir yangın alârmı verildiğinde, yangın alârm durumu;
– Bir arıza bildirildiğinde arıza ihbar durumu;
– Devre dışı etme fonksiyonu faaliyete geçtiğinde devre dışı etme durumu;
– Deney fonksiyonu bildirildiğinde, deney durumu;
– Kontrol ve gösterge tertibatı TS EN 54-4’e uygun bir güç kaynağı ile beslenmesi ve herhangi bir fonksiyonun belirtilmemesi halinde yüksüz durumudur.
3.1.5 – Algılama Devresi
Noktaları kontrol ve gösterge tertibatına bağlayan iletim yoludur (Nokta ve iletim yolu tarifine bakınız).
3.1.6 – Toprak Arızası
Kontrol ve gösterge tertibatına ait herhangi bir parça iletim yolları ile toprak arasındaki veya kontrol ve gösterge tertibatının parçaları arasındaki istenmeyen bağlantılardır.
3.1.7 – Alan
Pencerenin alt bölümüdür.
3.1.8 – Gösterge
Bilgi vermek için kendi durumunu değiştirebilen bir cihazdır.
3.1.9 – İşaret
Bir gösterge tarafından verilen bilgidir.
3.1.10 – Mecburi
– Bütün kontrol ve gösterge tertibatları üzerinde olması gereken fonksiyonlar ve bunlara ait şartları, ve;
– Gerekli görülürse, şartlarla birlikte isteğe bağlı fonksiyonlara ait şartları tarif etmek için kullanılan, sıfattır.
3.1.11 – Silinmeyen Bellek
İçindeki bilgilerin muhafazası (silinmemesi) için mevcut bir enerji kaynağından beslenmesi gerekli olmayan bellektir.
3.1.12 – Nokta
Yangın algılama ile ilgili bilgiyi gönderebilen veya alabilen bir algılama devresine bağlanmış bir bileşendir.
3.1.13 – Program
Başlatma bilgisini, ayarlama ve kesme vektörlerini, çalıştırma kodunu ve açıklamaları kapsayan, en azından bu standardla uyumlu olan kontrol ve gösterge tertibatına ait gerekli yazılımdır.
3.1.14 – Yeniden Ayarlama
Yangın alârm durumuna ve/veya arıza ihbar durumuna ait işareti işletme konumuna almaktır.
3.1.15 – İşletim Verisi
İşletim esnasında, otomatik veya elle kumanda ile geçici tadil işlemine tâbi tutulan değiştirilebilir veridir.
3.1.16 – Aralık
Fiziki aralık olup, bu standardda belirtilen amacı ve amaçları içindir.
3.1.17 – Susturma
Yeni bir yangın olayında otomatik olarak sesli alârm verme özelliği olan cihazın verdiği sesli işareti, elle devreden çıkarmaktır.
3.1.18 – Mahalli Özel Veri
Kontrol ve gösterge tertibatını belirli bir sistem konfigürasyonunda çalıştırmak için değiştirilebilir gerekli veridir.
3.1.19 – İletim Yolu
Kontrol ve gösterge tertibatının kabini dışında, bilgi ve/veya güç iletimi için;
– Kontrol ve gösterge tertibatı ve TS EN 54-1’de belirtilen gibi bir yangın algılama ve yangın alârm sisteminin diğer bileşenleri arasındaki, ve/veya;
– Farklı kabinlerde bulunan kontrol ve gösterge tertibatının parçaları arasındaki harici fiziki bir bağlantıdır.
3.1.20 – Silinen Bellek
Bellek içindeki bilgilerin muhafaza edilmesi veya silinmemesi amacıyla mevcut bir enerji kaynağından beslenen bellektir.
3.1.21 – Pencere
Belirli bir zamanda bir fonksiyonel durumla ilgili bilgi için kullanılan bir alfanümerik monitörün tamamı veya bir bölümüdür.
Monitörün, alt bölüme ayrılması mekanik ayırıcı veya yazılım kontrolu ile gerçekleştirilmelidir.
3.1.22 – Bölge
Ortak bir bölgesel işareti sağlamak amacıyla ve tesis edilen bir veya birkaç algılama noktasını kapsayan, korunan yerin coğrafik bölümleridir.
3.2 – KISALTMALAR
Bu standardda aşağıdaki kısaltma uygulanır :
k.g.t : Kontrol ve gösterge tertibatı.
4 – GENEL ŞARTLAR
Kontrol ve gösterge tertibatı, isteğe bağlı bir fonksiyon ile şartlarını kapsıyorsa, karşılıklı bütün şartlar uyumlu olmalıdır (EK-B).
Kontrol ve gösterge tertibatında, bu standardda belirtilen fonksiyonlardan başka fonksiyonların bulunması gerekiyorsa, bunların standardla herhangi bir uyumsuzluğu olmamalıdır.
5 – İŞARETLER İÇİN GENEL ŞARTLAR
5.1 – FONKSİYONEL DURUMLARIN GÖSTERİLMESİ
5.1.1 – Kontrol ve gösterge tertibatı, Madde 6’dan Madde 10’a kadar olan maddelerde belirtildiği gibi aşağıdaki fonksiyonel durumların tamamını göstermelidir.
– Yüksüz durum,
– Yangın alârm durumu,
– Arıza ihbar durumu,
– Yetersizlik durumu,
– Deney durumu.
5.1.2 – Kontrol ve gösterge tertibatı aşağıdaki fonksiyonel durumların herhangi bir kombinasyonunu aynı alanda göstermelidir.
– Yangın alârm durumu,
– Arıza ihbar durumu,
– Yetersizlik durumu,
– Deney durumu.
5.2 – İŞARETLERİN GÖSTERİLMESİ
Bu standardda, aksi belirtilmedikçe bütün zorunlu işaretler açık olarak tanınabilmelidir.
5.3 – ALFANÜMERİK MONİTÖRDE İŞARETLERİN GÖSTERİLMESİ
Farklı fonksiyonel durumlarla ilgili işaretleri göstermek için alfanümerik monitörün kullanıldığı yerlerde, aynı anda bu fonksiyonlar gösterilebilmelidir. Ancak, her bir fonksiyonel durum için, gruplandırılan fonksiyonel durumla ilgili alanların hepsini kapsayan yanlız bir pencere olmalıdır.
5.4 – GÜÇ BESLEME İŞARETİ
Kontrol ve gösterge tertibatı, elektrik enerjisi ile beslenirken ışıklı bir gösterge gözle görülür şekilde ışık vermelidir.
5.5 – İŞİTİLEBİLİR UYARI İŞARETLERİ
Yangın alârm durumu için verilen işitilebilir uyarı işareti, arıza ihbar durumu için verilen uyarı işaretiyle aynı olabilir. Bu işaretler farklı ise, yangın alârm işaretinin önceliği olmalıdır.
5.6 – İLÂVE İŞARETLER
Zorunlu işaretlere ilâve işaretler kullanılması durumunda, bunlar uyumsuzluk veya karışıklığa sebep olmamalıdır.
6 – YÜKSÜZ DURUM
Sistem bilgisinin herhangi bir çeşidi, yüksüz durumda gösterilmelidir.
Bununla beraber;
– Yangın alârm durumunda,
– Arıza ihbar durumunda,
– Yetersizlik durumunda,
– Deney durumunda, kullanılan işaretlerle karışabilecek hiçbir işaret verilmemelidir.
7 – YANGIN ALÂRM DURUMU
7.1 – YANGIN SİNYALİNİN ALINMASI VE İŞLEME TÂBİ TUTULMASI (EK-C)
7.1.1 – Bir yangın alârmı esnasında, gerekli herhangi bir işlemin anlaşılır duruma gelmesini müteakip, sinyal alınması halinde, kontrol ve gösterge tertibatı yangın alârm durumunu göstermelidir.
7.1.2 – Kontrol ve gösterge tertibatı bütün bölgelerden alınan sinyali işleme tâbi tutarak gösterebilmelidir. Bir bölgeden alınan sinyal, işlemin kaydedilmesini ve/veya diğer bölgelerden alınan sinyalleri bozmamalıdır.
7.1.3 – Madde 7.12 uygulanmadıkça, tarama, sorgulama veya yangın algılayıcılarından alınan sinyallerin işleme tâbi tutulması için geçen zaman ile yangın alârm kararı verilmesi için geçen zamanın toplamı, yangın alârm durumu uyarısını geciktirmemeli veya bu zaman 10 s’den büyük olmamalıdır.
7.1.4 – Elle kumanda edilen herhangi bir butona basıldığında, kontrol ve gösterge tertibatı 10 s içinde yangın alârmı vermelidir.
7.1.5 – Zorunlu işaretler ve/veya çıkışlar aynı anda iki ve/veya daha fazla alârm devrelerinden alınan yangın alârmı, yangın alârm sinyallerini bozmamalıdır.
7.2 – YANGIN ALÂRM İŞARETİ
Yangın alârm durumu önceden elle müdahale yapılmadan gösterilmelidir. Uyarı işaretinin tesisi aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır;
a) Gözle görülen işaret, ışıklı bir gösterge vasıtasıyla (genel yangın alârm göstergesi),
b) Sadece bir bölgeden sinyal alma özelliğine sahip kontrol ve gösterge tertibatları için ihmal edilebilen alârm durumundaki bölgelere ait gözle görülen uyarı işareti Madde 7.3’deki gibi sağlanır,
c) İşitilebilir uyarı işareti, Madde 7.4’de belirtildiği gibi sağlanır.
7.3 – ALÂRM DURUMUNDA BÖLGELERE AİT UYARI İŞARETİ (EK D)
7.3.1 – Alârm durumunda bölgeler, her bölgeye ait ışıklı gösterge vasıtasıyla ve/veya bir alfanümerik monitör vasıtasıyla izlenmelidir.
7.3.2 – Bölgesel uyarı işaretleri, bir alfanümerik monitör ile izlenmek istenirse; alfanümerik monitörde aynı anda bu işaretlerin hepsi izlenmeyebilir ve bu nedenle hiç olmazsa aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir :
a) Alârm durumundaki ilk bölge, monitörün üst tarafında bir alanda gösterilmelidir,
b) Alârm durumundaki en yakın bölge, sürekli olarak başka bir alanda gösterilmelidir,
c) Alârm durumundaki bölgelerin hepsi sürekli olarak gösterilmelidir,
ç) Genellikle izlenmeyen alârm durumundaki bölgeler, ulaşma seviyesi 1’de izlenebilmelidir. Alârm durumundaki ilk bölgeye ait alan veya diğer bir alan içinde olan bölgesel bilginin her birinin monitörden gösterilmesi için sadece elle kumanda etmek gereklidir. En son sorgulamayı müteakip monitör ile 30 s arasında eski haline yani alârm durumundaki bölgeye dönmelidir.
7.4 – İŞİTİLEBİLİR UYARI İŞARETİ
7.4.1 – İşitilebilir uyarı işareti ulaşma seviyesi 1 veya 2’de ayrı bir el kumandasıyla susturulabilmelidir. Bu kumanda sadece işitilebilir uyarı işaretini susturmak maksadıyla kullanılmalı ve aynı zamanda arıza ihbar durumunda verilen işaretini susturmak için de kullanılabilmelidir.
7.4.2 – İşitilebilir uyarı işareti otomatik olarak devre dışı edilerek susturulmamalıdır.
7.4.3 – Alârm durumundaki her bir bölge için işitilebilir uyarı işareti verilmelidir.
7.5 – YANGIN ALÂRMI ESNASINDAKİ DİĞER UYARI İŞARETLERİ
Yangın alârm işaretleri, bir alfanümerik monitörden izlenirse, diğer bilgilerin gösterilmesi aşağıda belirtildiği gibidir.
a) Monitörde, sadece yangın alârm durumu için birden fazla pencere yok ise, yangın alârmı ile ilgili olmayan işaretler bastırılmalıdır,
b) Bastırılan arıza işaretleri ve yetersizliklerin her biri ulaşma seviyesi 1 veya 2’de herhangi bir anda el kumandası işlemi ile gösterilebilmelidir. Bu işlemler, alârm durumundaki bölgeleri göstermek için, birbirinden ayrılmalı veya Madde 7.3.2) belirtildiği şekilde yapılmalıdır. Alârm durumundaki ilk bölge monitörde gösterilirken, monitör alan durumunda ise, en son sorgulamayı müteakip, uyarı işareti 15 s ile 30 s arasında alârm durumundaki ilk bölgeye geri döndürülmelidir.
7.6 – YANGIN ALÂRM DURUMUNDAN BAŞLANGIÇ KONUMUNA YENİDEN AYARLAMA
7.6.1 – Kontrol ve gösterge tertibatının, yangın alârm durumundan başlangıç konumuna yeniden ayarlayabilme özelliği olmalıdır. Bu sadece, “ulaşma seviyesi 2” de ayrı bir el kumandası işlemiyle yapılabilmelidir. Bu kontrol sadece başlangıç konumuna yeniden ayar için kullanılmalı ve aynı zamanda bu kontrol ile arıza ihbar durumunda da başlangıç konumuna yeniden ayar yapılabilmelidir.
7.6.2 – Başlangıç konumuna yeniden ayarlama işlemini müteakip, fonksiyonel durumların doğruluğunu ve alınan herhangi bir sinyale tekabül eden işaret kalmalı veya 20 s içinde yeniden gösterilmelidir.
7.7 – YANGIN ALÂRM DURUMUNA AİT ÇIKIŞ
7.7.1 – Madde 7.8, Madde 7.9 veya Madde 7.10’da belirtildiği gibi yangın alârm durumu olduğunu gösteren en az bir çıkış sinyali olmalıdır.
7.7.2 – Madde 7.11 ve/veya Madde 7.12 uygulanmadıkça, kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm durumuna ait zorunlu çıkışların hepsinin 3 s içinde işlemini yapmalıdır.
7.7.3 – Madde 7.11 uygulanmadıkça, kontrol ve gösterge tertibatı elle kumanda edilen bir butonla faaliyete geçirilen zorunlu çıkışların hepsinin işlemini, 10 s içinde yapmalıdır.
7.8 – YANGIN ALÂRM CİHAZLARININ ÇIKIŞLARI (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR – MADDE 8.2.5 a ve MADDE 9.4.2 a)
Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm sinyallerini otomatik olarak yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) iletimini sağlayan bir yapıya sahiptir.
Bu bakımdan;
a) Yangın alârm cihazı, “ulaşma seviyesi 2″de susturmalı,
b) Susturmayı müteakip, yangın alârm cihazının “ulaşma seviyesi 2″de yeniden işitilebilir uyarı sinyali vermesi mümkün olmalıdır.
7.9 – YANGIN ALÂRM CİHAZINA AİT ÇIKIŞ (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR – MADDE 8.2.5.b ve MADDE 9.4.2.b)
Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm sinyallerini, otomatik olarak yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) iletimini sağlamalıdır. Bu bakımdan sinyal iletimi, ayrı bir ışıklı gösterge ile ve/veya alfanümerik monitörle gösterilmelidir. Bu işaret, yangın alârm durumu, başlangıç konumuna yeniden ayarlanıncaya kadar kalmalıdır.
7.10 – YANGIN KORUMA CİHAZINA AİT ÇIKIŞ (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR – MADDE 8.2.4 f VE MADDE 9.4.1 b)
Kontrol ve gösterge tertibatı, otomatik yangın koruma cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “G” harfi ile gösterilen) ait kontrollara yangın alârm sinyallerinin iletimi sağlamalıdır.
7.11 – ÇIKIŞLARA AİT GECİKMELER (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR MADDE 9.4.2 c) VE EK-E)
Kontrol ve gösterge tertibatı, yangın alârm tertibatına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) ve/veya yangın alârm cihazına (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile belirtilen) ait çıkışların faaliyete geçmesini geciktirilebilir. Bu nedenle aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir.
a) Yangın alârm tertibatının (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi gösterilen) çıkış geciktirme işlemi, “ulaşma seviyesi 3″de; seçilebilmeli
– Yangın algılayıcılarına, ve/veya,
– Yangın alârm butonuna, ve/veya,
– Özel bölgelerden alınan sinyallere uygulanmalıdır.
b) Yangın alârm cihazının (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) çıkış geciktirme işlemi, “ulaşma seviyesi 3″de seçilebilmeli;
– Yangın algılayıcılarına, ve/veya,
– Özel bölgelerden alınan sinyallere uygulanmalıdır;
c) Zaman gecikmeler maksimum 10 dakikalık bir sürede, 1 dakikayı geçmeyecek şekilde “ulaşma seviyesi 3” de görülebilmelidir,
ç) Gecikmeleri ve doğrudan yapılan gecikme işlem çıkışlarını, elle yapılan kumanda ile ve/veya elle çalışan bir yangın alârm butonundan alınan bir sinyal vasıtasıyla iptal etmek mümkün olmalıdır,
d) Bir çıkış sinyaline ait gecikme diğer çıkış işlemini etkilememelidir.
7.12 – RASTGELE ALGILAMA (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR)
Bir algılayıcıdan bir sinyal alınmasını müteakip ve aynı veya başka bir noktadan bir veya birkaç teyid edici sinyal alınıncaya kadar, kontrol ve gösterge tertibatının, yangın alârm durumunun gösterilmesini veya aşağıdaki cihazlara olan çıkışlarının faaliyete geçmesini engelleme özelliği olabilir :
– Yangın alârm cihazları (TS EN 54-1, Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilen) ve/veya,
– Yangın alârmını takip eden cihaz (TS EN 54-1, Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilen) ve/veya,
– Yangın önleme cihazı (TS EN 54-1, Şekil 1’de “G” harfi ile gösterilen).
Bu nedenle en azından aşağıdaki hususlar uygulanır :
a) Ayrı ayrı bölgeler için, “ulaşma seviyesi 3″de özellik seçilebilmelidir.
b) Bir çıkış sinyalinin engellenmesi, diğer çıkışların faaliyete geçmesini engellememelidir.
7.13 – ALÂRM SAYACI (İSTEĞE BAĞLI ŞARTLAR)
Kontrol ve gösterge tertibatı meydana gelen yangın alârm durumunun sayısını rakam olarak kayt etme özelliğine sahip olmalıdır.
Bundan dolayı en azından aşağıdaki hususlar yerine getirilmelidir :
a) Sayacı yeniden başlatma sadece “ulaşma seviyesi 4″de mümkün olmalıdır,
b) Bilgi, “ulaşma seviyesi 4” veya “ulaşma seviyesi 2″de kullanılabilmelidir,
c) Sayaç, 000’dan 999 kadar kayd etme kapasitesine sahip olmalıdır.