TS EN54-14 YANGIN ALGILAMA VE YANGIN ALARM SİSTEMLERİ- BÖLÜM 14: PLANLAMA, TASARIM, MONTAJ, İŞLETMEYE ALMA, KULLANIM VE BAKIM İÇİN KILAVUZ BİLGİLER

Alarm yükü

Yangın durumunda gerekli olan azami güç (normal olarak elektrik gücü).

Yardımcı teçhizat

Yangın algılama ve/veya yangın alarm sistemlerini harekete geçiren veya bunlar tarafından harekete geçirilen teçhizat.

Onay kuruluşu

Tesis edilmiş sistemin bu standarda uygunluğunu değerlendirmek için gerekli uzmanlığa sahip olduğu yetkili bir makam veya başka bir yeterli kuruluş tarafından kabul edilen kuruluş.

Yetkili makam

Mahallî, bölgesel, millî veya Avrupa mevzuatına göre yetkisi olan kuruluş.

Huzme dedektörü

Duman dedektörü için kullanılan daha yaygın terim. İletilen ışık huzmesi kullanan hat dedektörü (EN 54-12).

Devre

Birbirine bağlı kablo, bileşen ve elemanlardan meydana gelen, kontrol ve gösterge cihazlarında sonlanan, yangın algılama ve yangın alarm sisteminin diğer bölümlerine olan bağlantısı sadece kontrol ve gösterge cihazları üzerinden olan ve kontrol ve gösterge cihazları ile kontrol edilen kademe.

Hizmete alma

Tesis edilen sistemin belirtilen şartlara uygun olduğunu doğrulama prosesi.

Hizmete alma mühendisi

Hizmete alma prosesini yürüten kişi.

Yeterliliğe sahip kişi

Yapılan işle ilgili olarak, işi tatminkâr bir şekilde ve hiçbir kişiyi tehlikeye atmadan veya yaralanmasına sebep olmadan tamamlamak için gerekli bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olan kişi.

Bileşen

EN 54-13’te Tip I veya Tip II bileşen olarak tarif edilmiş olan cihaz.

Tasarımcı

Madde 6’da açıklanan işin sorumluluğunu alan kişi veya kuruluş.

Yanlış alarm

Yangın dışındaki sebeplerden dolayı meydana gelen alarm. Not – Yanlış alarmlarla ilgili bilgiler Ek B’de verilmiştir.

Arıza

Sistemin doğru çalışmasını tehlikeye atan ve sistemde meydana gelen bozukluk.

Arıza sinyali

Arızanın meydana geldiğini göstermesi amaçlanan sinyal.

Arıza ikazı

İnsanların algılayabileceği arıza sinyali.

Yangın

Cana ve mala gelebilecek tehlikelerin önlenmesi için araştırılması ve/veya düzeltici işlem yapılması gereken piroliz veya yanma.

Yangın alarmı

Yangının görme, işitme veya dokunma duyuları ile algılanmasının sağlanması. 

Yangın alarmına reaksiyon stratejisi

Yangın alarmı durumunda takip edilmesi beklenen, önceden planlanmış işlemler.

Yangına müdahale süresi

Yangın alarmı ile eğitimli itfaiye ekibinin gelişi arasındaki süre.

Yangın bölmesi

Sınır bileşenlerinin yönetmelikler gereğince belirli bir yangın direncine sahip olması gereken bölme.

Yangın sinyali

Yangının meydana geldiğini belirtmesi amaçlanan sinyal.

Hiyerarşik sistem

İçinde bir kontrol ve gösterge cihazının ana kontrol ve gösterge cihazı olarak tayin edildiği ve ana kontrol ve gösterge cihazının aşağıdaki işlemleri yapabildiği şebeke sistemi:

Alt kontrol ve gösterge cihazlarından sinyal almak ve/veya sinyal göndermek,

Alt kontrol ve gösterge cihazlarının durumunu göstermek.

Muayene

Sistemin, fonksiyonlarının ve göstergelerinin önceden belirlenmiş aralıklarla insanlar tarafından kontrol edildiği rutin prosesler.

Montaj

Bir sistemin bileşenlerinin ve elemanlarının sabitlenmesi ve birbirine bağlanması işi. Montaj bir veya daha fazla tarafça yapılabilir (Madde 8.2).

Tesis edilmiş sistem

Montajı ve hizmete alma işlemi tamamlanmış olan sistem.

Montajcı

Montaj işleminin tamamının veya bir kısmının sorumluluğunu alan kişi veya kuruluş.

Entegre sistem

İçinde yangın algılama ve alarm fonksiyonlarının diğer yangın dışı fonksiyonlarla entegre edildiği sistem.

Bakım

Tesis edilmiş sistemin verimli şekilde çalışabilmesi için gerekli olan muayene, servis ve tamir işleri.

Mimik şeması

Binanın yerleşimi ile doğrudan ilgili olan aktif göstergelere sahip bina şematik gösterimi.

Millî doküman

Millî bir standard kuruluşu tarafından yayınlanan ve tesis edilmiş sistem için tavsiyeler veya şartlar belirten, ancak CEN ülkelerinde genel uygulaması olmayan doküman.

Şebeke sistemi

İçinde çeşitli sayıda kontrol ve gösterge cihazının bulunduğu ve birbiriyle bilgi alışverişi yapabildiği yangın algılama ve yangın alarm sistemi.

Ön ikaz

Algılayıcıdan gelen sinyalin normal seviyeyi aştığı fakat henüz yangın seviyesine ulaşmadığı durumda verilen ikaz.

Alıcı

Tesis edilmiş sistemin ödemeleri için esas sorumluluğu alan kişi veya kuruluş.

Nitelikli

Yeterlilik için gerekli millî, bölgesel veya mahallî şartları karşılayan.

Sükunet hâli

Tesis edilmiş sistemin ana güç kaynağından beslendiği fakat hiçbir yangın alarmı, arıza ikazı veya devre dışı durumu göstergesi olmadığı durumu.

Tamir

Tesis edilmiş sistemi verimli çalışma durumuna döndürmek için yapılması gereken rutin olmayan iş.

Tekrarlama gösterge paneli

Kontrol ve gösterge cihazları üzerindeki göstergelerin bazısını veya tamamını tekrarlayan panel.

Arama mesafesi

Yangının konumunu görmek için bir kişinin yangın bölgesi içinde gitmesi gereken uzaklık.

Servis

Sistem üzerinde düzenli aralıklarla yapılan rutin işlemler (temizleme, hizalama, ayarlama ve değiştirme dâhil).

Yedekleme yükü

Ana güç kaynağının arızalanması durumunda ve bunun dışında sükunet hâlinde sistemin çektiği güç.

Tedarikçi

Tesis edilmiş sistemin donanım ve/veya yazılımının tamamının veya bir kısmının satın alındığı kuruluş.

Not – Tesis edilmiş sistemin donanım ve/veya yazılımının tamamı tek bir kuruluştan alınmışsa, bu kuruluşa sistem tedarikçisi adı verilir.

Üçüncü taraf

Montajcı, tedarikçi ve müşteri dışında kalan kurum veya kuruluş.

Kullanıcı

Yangın algılama ve alarm sisteminin içine monte edildiği binanın (veya bir bölümünün) kontrolünü elinde tutan kişi veya kuruluş.

Doğrulama

Tesis edilmiş sistemin tarif edilmiş şartları karşıladığı konusunda montajcının ve yüklenicinin müşteriyi ikna etmesi prosesi.

Bölge

İçinde bir fonksiyonun diğer alt bölümlerden bağımsız olarak yapılabildiği, korunan sahaların coğrafi alt bölümü.

Bölge kartı

Bir veya daha fazla münferit bölgeyi kapsayan portatif bölge haritası.

Bölge haritası

Bölgelerin coğrafi sınırlarını ve gerekiyorsa bölgelere erişim yollarını gösteren şema.

Kılavuzun kullanılması

Bu kılavuz, yangın algılama ve yangın alarm sistemlerinin planlama, tasarım, montaj, hizmete alma, kullanım ve bakımı ile ilgili tavsiyeleri sağlar. Bu şekliyle bu tavsiyeler mecburi değildir, fakat iyi sistemlerin temini ve kullanımı için uygun bir temel sağlayacakları kabul edilmektedir. Tavsiyeler mecburi olmadığı için neyin yapılması gerektiğini belirten şartlar yerine, neyin yapılmasının tavsiye edildiği beyanları belirtir.

Ayrıca Madde A.4.1’e bakılmalıdır.

Kılavuzun formatı

Kılavuzun meydana gelebilecek bütün durumları kapsayamayacağı aşikârdır. Bunun için, bütün ilgili taraflar arasında tartışılmak ve mutabık kalınmak şartıyla tavsiyelerden sapma yapılması mümkündür (Madde 5.2).

Bu kılavuz tesis edilmiş sistemin tedarik ve kullanımının Şekil 1’de gösterilen düzeni takip edeceği varsayımı ile hazırlanmıştır.

Tasarım prosesindeki ilk adımın binanın yangın algılama ve yangın alarm sistemine olan ihtiyacının değerlendirilmesi olduğu varsayılır (Madde 5). Bu değerlendirme, aşağıdaki hususların dikkate alınmasını içerebilir:

Üçüncü adım teçhizatın montajı ve ara bağlantılarının yapılmasıdır (Madde 7).

Dördüncü adım sistemin hizmete alınması ve doğru çalıştığının doğrulanmasıdır (Madde 8). Kılavuzda ilk hizmete alma işleminin yüklenici tarafından yapılacağı, bundan sonra alıcı veya vekili ile birlikte doğrulamanın icra edileceği varsayılmıştır. Bazı sistemler için üçüncü taraf onayı gereklidir. Bu kılavuz, üçüncü taraf onayı gerekli olup

Emniyet şartları

Sistemin emniyeti ile ilgili olarak elektrik emniyeti gibi millî şartlar veya Avrupa şartları olabilir;. Bu şartlar bu kılavuzda ele alınmamıştır.

Yanlış alarmlar

Yanlış alarmlar binada yapılmakta olan işlemlerde pahalı kesintilere ve gerçek alarmların ihmal edilmesine yol açabilir. Yanlış alarmların önlenmesi için sistem tasarımcıları, montajcılar, kullanıcılar ve bina sahipleri azami dikkati göstermelidir. Yanlış alarmların sebepleri ve önlenmesi hakkındaki kılavuzluk bilgileri, Ek B’de verilmiştir.

Garantiler ve teminatlar

Mevzuatın gerektirdiği garantilere ilave olarak, tesis edilmiş sistemin cihazları genel olarak imalatçılar veya tedarikçiler tarafından garanti edilir. Tesis edilmiş sistemin performansı tedarik, tasarım veya montajdan sorumlu olan kuruluşlardan biri tarafından garanti edilebilir.

Garantiler yazılı olmalı ve en azından aşağıdakileri belirtmelidir:

Dokümantasyon

İşin her safhasının doğru şekilde yapıldığı o safhanın sorumluluğunu alan kişi veya kuruluşça belgelendirilmelidir. Model belgeler Ek C’de verilmiştir.

Sorumluluk

Tesis edilmiş sistemin planlanması, tasarımı, montajı ve ilk çalıştırılması sorumluluğu açıkça belirlenmeli ve dokümante edilmelidir.

Çoğu zaman sözleşme safhasında bir kuruluşun projenin tamamının sorumluluğunu alması tercih edilir.

Madde 8.4’e göre tesisin kullanımından sorumlu olan kişiye verilmesi gereken kullanım ve rutin bakım talimatları ile deney işlemlerini kapsayan dokümantasyon için sorumluluğun belirlenmesine özel dikkat sarf edilmelidir.

Sistemin devredilmesinden sonra başlangıç performansının devamı ile ilgili sorumluluk normal olarak

Nitelikler

Bu kılavuzda atıf yapılan herhangi bir işi yapan kişiler veya kuruluşlar uygun yeterliliğe, tecrübeye ve niteliklere sahip olmalıdır. Nitelikler için millî şartlar olabilir.

İhtiyaçların değerlendirilmesi

Yangın algılama ve yangın alarm sistemleri canın, malın veya her ikisinin korunması amacıyla tesis edilebilir.

Danışma

Tesis edilmiş sistem mevzuata tabi ise, yetkili makama danışılmalı ve onların şartları belirlenmelidir. Tesis edilecek sistemle ilgili şartlar sistemin alıcısı tarafından diğer ilgili taraflara danışıldıktan sonra tespit edilmelidir.

Bu şartlar üçüncü taraf onayına ihtiyaç olup olmadığını belirtmelidir. Sistemin tasarımı onay kuruluşunun şartlarına bağlı olacağından, bu kuruluşun mümkün olan en erken safhada belirlenmesi ve şartlarının tespit edilmesi önemlidir.

Birden fazla kuruluşun onayı gerekli ise ve bu kuruluşların tesis edilmiş sistem için farklı şartlara sahip olması söz konusu ise, tesis edilmiş sistem bu şartların en sıkı olanına uygun olmalıdır. İki kuruluşun şartlarının birbiriye uyumsuz olması gibi beklenmeyen bir durumda, bu uygunsuzluk görüşme yoluyla çözümlenmelidir.

Ele alınacak konular aşağıdakileri kapsayabilir:

Binanın korunması gereken bölümleri Koruma kapsamı

Binanın korunacak bölümleri ve tesis edilecek sistem tipleri yetkili makam veya sigorta şirketi gibi bir üçüncü tarafça belirlenebilir. Sistemin kapsamının üçüncü tarafça belirtilmediği durumlarda veya daha kapsamlı bir sistemin kurulması istendiğinde her alandaki riski değerlendirirken aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir:

Koruma kapsamı aşağıdaki gibi açıklanabilir:

Toplam koruma

Toplam koruma sistemi, bu kılavuzun özel olarak muaf tuttuklarının dışında binanın içindeki bütün hacimleri kapsayan bir otomatik yangın algılama sistemidir.

Bölme koruması

Bölme koruması sistemi binanın sadece belirli kısımlarını (genellikle en hassas alanları) kapsayan bir otomatik yangın algılama sistemidir.

Bir bölme koruması sisteminin sınırları, yangın bölmesi sınırları olmalıdır. Bu sınırlar içindeki koruma toplam koruma sistemininki ile aynı olmalıdır. Bir kısmi koruma sistemi kullanılacaksa, binanın korunacak kısımları Madde 5.6’daki dokümantasyonda belirtilmelidir.

Kaçış yolu koruması

Sadece kaçış yollarını koruyan bir sistemin insanlara, kaçış yolları duman ve ısı ile kapanmadan önce kaçmaları için zamanında yangın alarmı vermesi amaçlanır. Bu tip sistemlerin yangının kaynağı olan odada bulunabilecek insanları koruması beklenmemelidir. Bu sistem sadece yangınla doğrudan ilgili olmayanlara bilgi vermek amacını taşır.

Mahallî koruma

Mahallî koruma belirli fonksiyonları, özel cihazları ve yüksek riskli alanları korumak için kullanılabilir.

Mahallî koruma alanının tecrit edilmesi gerekmez, toplam koruma veya bölme koruması içinde yer alabilir, fakat genel korumadan daha yüksek bir koruma seviyesine sahip olabilir. Mahallî koruma kendi başına korunan alan içinde başlayan yangınlara karşı iyi koruma sağlayabilir, fakat bu alanın dışında başlayan yangınlar için koruma etkisi çok azdır veya hiç yoktur.

Teçhizat koruması

Teçhizat koruması belirli teçhizatın içinde başlayan yangınlara karşı koruma sağlar. Teçhizat koruması sağlayan dedektörler çoğunlukla teçhizat mahfazasının içine yerleştirilir ve böylece genel koruma amaçlı dedektörlerden daha önce yangını algılayabilir. Mahallî korumada olduğu gibi, teçhizat koruması kendi başına korunan alan içinde başlayan yangınlara karşı iyi koruma sağlayabilir, fakat bu alanın dışında başlayan yangınlar için koruma etkisi çok azdır veya hiç yoktur.

Korunması gerekmeyen alanlar

Özel şartlar yoksa, bazı alanlar yangından korunma gerektirmeyecek kadar düşük yangın riskine sahip alanlar olarak değerlendirilebilir (Madde A.5.3.8).

İtfaiyenin müdahalesi

İtfaiye ile iletişim metotları otomatik veya elle (telefonla) olabilir. Otomatik iletişim metotları doğrudan veya insanlı bir istasyon vasıtasıyla itfaiyeye bağlantı sağlayabilir. İzin verilen iletişim metotları millî mevzuat ile sınırlandırılabilir.

Müdahale süresi

Yangının algılanması ile eğitimli itfaiyecilerin olay yerine gelmesi arasındaki muhtemel gecikme süresi değerlendirilmelidir. Bu sürenin fazla uzun olması ihtimali varsa, otomatik yangın söndürme gibi alternatif metotların kullanılması düşünülmelidir.

Yangın alarmına tepki stratejisi

Yangın algılama ve yangın alarm sisteminin tasarımı, yangının algılanmasından sonra uygulanması gereken faaliyetlere bağlı olabilir. Bunun için, bu faaliyetlerin önceden planlanması ve erken safhada tartışılması gereklidir (Madde 5.2).

Yangın alarmına reaksiyon stratejisinin planlanmasında en azından aşağıdaki hususlar dikkate alınmalı ve Madde 5.6’daki dokümantasyona dâhil edilmelidir:

Bina için yangın alarmına reaksiyon stratejisini ve tesis edilmiş sistem için genel şartları kapsayan dokümanlar hazırlanmalıdır. Bu dokümanlarda verilen ayrıntı miktarı tasarımların ortak bir temele göre yapılmasına imkân vermelidir.

Uygulanabilen yerlerde dokümanlar aşağıdakileri içermelidir:

Madde 5.6’daki dokümantasyonun değerlendirilmesi ile tam ve doğru olması konusundaki sorumluluk sistemin alıcısına aittir.

Nitelikler

Madde 5.6’daki dokümantasyonun değerlendirmesini ve hazırlanmasını sağlayan kişiler gerekli işleri yapmak için ihtiyaç duyulan teorik ve pratik bilgiye sahip olmalıdır. Nitelikler ve tecrübe için, millî şartlar olabilir.

Planlama ve tasarım

Sisteme bağlı cihazlar

Sistemde kullanılan cihazlar EN 54-3’teki Tip I veya Tip II bileşen şartlarına uygun olmalı veya Avrupa Teknik Onayı planına göre onaylanmalıdır.

Sistem tasarımı

Sisteme bağlanan bütün cihazların EN 54-13’e göre değerlendirilmesine veya deneyden geçirilmesine dikkat edilmelidir. Cihazlarla birlikte verilen dokümantasyonda, sistem tasarımı ve yerleşimi ile ilgili kısıtlamalara uyulmalıdır.

Arıza etkilerinin sınırlandırılması

Sistemin tasarımı, kablolardaki ve ara bağlantılardaki arızaların etkilerinin sınırlı olmasını sağlayacak şekilde olmalıdır (Madde A.6.2.2.1).

Arıza göstergeleri

Arıza göstergeleri, EN 54-2 ve EN 54-4’e uygun olmalıdır. Arızaların gösterilmesiyle ilgili millî tavsiyeler olabilir.

Tehlikeli atmosferler

Yangın alarm teçhizatını yanıcı gaz, toz veya buhardan dolayı patlama tehlikesi olan alanlara yerleştirmek gerektiğinde bu duruma uygun cihazlar kullanılmalıdır. Tehlikeli atmosferlere sahip alanlarda özel kablolama kuralları uygulanır.

Yanlış alarmlar

Yanlış alarmları önlemek için mümkün olan bütün tedbirler alınmalıdır. Yanlış alarmların sebepleri ve önlenmesi ile ilgili kılavuzluk bilgileri, Ek B’de verilmiştir.

Diğer yangından korunma sistemleri

Diğer yangından korunma sistemlerine bağlantı için tavsiyeler Madde 13’te verilmiştir.

Özel risklere karşı koruma sağlayan sistemler için tavsiyeler, Madde 14’te verilmiştir.

Algılama bölgeleri

Bina, algılama bölgelerine ayrılmalı, böylece gösterge cihazlarının verdiği göstergelerden alarmın başlangıç noktası hızla tespit edilebilmelidir. Alarm butonlarının sinyallerini tanımak için tedbir alınmalı, böylece yanıltıcı göstergeler önlenmelidir. Bölgelere ayırma işleminde binanın iç yerleşimi ve özel tehlikelerin varlığı dikkate alınmalıdır. Yangın algılama sisteminin diğer yangından korunma sistemlerini harekete geçirmek için kullanıldığı durumlarda bölgelere ayırma işlemine özel olarak dikkat edilmelidir.

Alarm bölgeleri

Binanın alarm bölgelerine ayrılması, verilecek alarm tipini ayırt etme ihtiyacına bağlıdır. Her zaman bütün binada alarm sinyali verilecekse, bölgelere ayırmaya gerek yoktur. Alarm bölgelerine ayırma, yangın alarmına reaksiyon stratejisine uygun olmalıdır.

Dedektörlerin ve alarm butonlarının seçilmesi

Dedektörler – Genel

Seçilecek dedektörler genellikle içine yerleştirilecekleri alanın içindeki ortam şartlarında en erken uyarıyı verebilecek olanlar olmalıdır. Bütün uygulamalar için en uygun durumda olan bir dedektör yoktur ve nihai seçim münferit şartlara bağlıdır. Bazen farklı tipteki dedektörlerin karışımı faydalı olabilir.

Yangın dedektörleri yangının bir veya daha fazla özelliğini duman, ısı, radyasyon (alev) ve diğer yanma ürünlerini algılamak üzere tasarımlanır. Her tip dedektör farklı yangın tiplerine karşı değişik bir hızda reaksiyon gösterir. Genel olarak ısı dedektörü en yavaş reaksiyonu verir, ancak çok hızlı ısı oluşturan ve çok az duman çıkaran bir yangın, bir duman dedektöründen önce bir ısı dedektörünü çalıştırabilir. Yavaşça ve içten içe gelişen yangınlarda (bir mukavvanın yanmaya başlaması gibi) genel olarak en önce duman dedektörü çalışır. Bir sıvı yangınında en erken algılama, genel olarak bir alev dedektöründen gelir.

Nokta tipi ısı ve duman dedektörlerinin algıladığı yangın maddeleri yangından dedektöre konveksiyonla iletilir. Bu dedektörler maddeleri alevin etrafından dışarıya doğru yönlendirmek için bir tavanın (veya benzer bir yüzeyin) varlığına ihtiyaç duyar. Bunun için bu dedektörler çoğu binalarda kullanıma uygundur, fakat bina dışı kullanım için genellikle uygun değildir.

Duman dedektörleri

İyonizasyon odası ve optik duman dedektörlerinin her ikisi genel kullanım için yeterli tepki aralığına sahiptir. Ancak, her tipin uygun olduğu ve olmadığı belirli riskleri taşır.

İyonizasyon odası duman dedektörlerinin hızla alevlenen yangınlarda görülen, içinde küçük parçacıklar bulunan dumana karşı özel hassasiyeti vardır, fakat içten içe yanan malzemelerden çıkan optik olarak yoğun, fakat içinde daha büyük parçacıklar olan dumana karşı hassasiyeti azdır. Saçılan ışık prensibine göre çalışan duman dedektörleri optik olarak yoğun dumanda bulunan daha büyük, optik olarak aktif parçacıklara karşı hassastır, fakat temiz yanan yangınlardaki küçük parçacıklara karşı hassasiyeti azdır. Bazı malzemeler (PVC gibi) aşırı ısıtıldığı veya içten içe yandığı zaman optik duman dedektörlerinin özellikle hassas olduğu, esas olarak büyük parçacıklar içeren duman çıkarır.

Isı dedektörleri

Isı dedektörleri genellikle mevcut dedektörlerin en az hassas olanları olarak bilinir. Basit bir kılavuzluk bilgisi olarak, ısı dedektörlerinin yangın alevleri yangının tabanı ile tavan arasındaki mesafenin üçte birine ulaştığında çalıştığı söylenebilir.

Yükselme hızı elemanı olan ısı dedektörleri, ortam sıcaklıklarının düşük olduğu veya yavaş değiştiği yerler için uygundur. Ortam sıcaklıklarının kısa süreler içinde hızlı değiştiği yerler için sabit sıcaklık dedektörleri daha uygundur.

Genel olarak, ısı dedektörleri diğer tiplere göre kötü çevre şartlarına karşı daha fazla dayanıklıdır.

Alev dedektörleri

Alev dedektörleri yangınlardan gelen radyasyonu algılar. Mor ötesi ışıma, kızıl ötesi ışıma veya ikisinin kombinasyonu kullanılabilir. Çoğu alevlenen malzemeden yayılan radyasyon herhangi bir alev dedektörü tarafından algılanabilecek kadar geniş bantlıdır. Ancak, bazı malzemeler için (inorganik malzemeler gibi) dalga boyu spektrumunun belirli kısımlarına tepki veren alev dedektörlerinin seçilmesi gerekebilir.

Alev dedektörleri alevli yangına, ısı ve duman dedektörlerinden daha hızlı tepki verir. İçten içe yanan yangınları algılayamamalarından dolayı, alev dedektörleri genel maksat dedektörleri olarak düşünülmemelidir.

Alarm butonları

Bütün tesisteki alarm butonları normal olarak aynı çalışma metoduna sahip olmalı ve tercihen aynı tipte olmalıdır. Çalışma tipi hakkında millî kurallar olabilir. Yangın sinyali amaçlı alarm butonlarının başka maksatlarla kullanılanlardan açıkça ayırt edilmesine dikkat edilmelidir.

Dedektörlerin ve alarm butonlarının yer seçimi ve aralıkları

Otomatik yangın dedektörleri, korunan alan içindeki herhangi bir yangından çıkanların seyreltilmeden, zayıflatılmadan ve gecikmeden dedektörlere ulaşabileceği yerlere monte edilmelidir. Dedektörlerin yangının başlayıp yayılabileceği saklı yerlere de monte edilmesine dikkat edilmelidir. Bu gibi yerler döşemelerin altında veya asma tavanların üstünde olabilir.

Alarm butonları yangını tespit eden herhangi bir kişi tarafından kolaylıkla ve hızla kullanılabilecek yerlere takılmalıdır.

Isı ve duman dedektörleri

Her dedektörün kapsama alanı sınırlı olmalıdır. Sınırlamada dikkate alınacak faktörlerden bazıları aşağıdakiler olabilir:

Alev dedektörleri

Her dedektörün kapsama alanı sınırlı olmalıdır. Sınırlamada dikkate alınacak faktörlerden bazıları aşağıdakiler olabilir:

Alarm butonları

Alarm butonları kaçış yolları üzerine, kaçış merdivenlerinin açılan bütün kapılarına (iç ve dış) ve açık havaya açılan bütün çıkışlara konulmalıdır. Özel tehlike arzeden yerlerin yakınına da konulabilir. Alarm butonlarının yer seçiminde özürlü insanların hareket etmesi beklenen yerlere özel dikkat sarf edilmesi gerekebilir.

Alarm butonları açıkça görülebilmeli, tanınabilmeli ve kolayca erişilebilir olmalıdır.

Kimlik tanıma

Kontrol ve gösterge teçhizatı alarmın verildiği dedektörü veya alarm butonunu münferit olarak tanıyabilme özelliğine sahip olabilir. Bu durumda, kontrol ve gösterge teçhizatı göstergesinin ilgili dedektör ile ilişkilendirilmesini sağlayacak bir metot temin edilmelidir.

Alarm sistemleri ve cihazları

Binada bulunan insanlara alarmın bildirilme usulü,yangın alarmına reaksiyon stratejisi ile uyumlu olmalıdır.

Bazı durumlarda yangın işlemi önce binada gerekli tedbirlerin sorumluluğunu alacak eğitimli personele alarm verilmesini gerektirebilir. Bu gibi durumlarda genel yangın alarmının derhal verilmesi gerekmez, fakat genel alarmı vermek için bir kolaylık sağlanmalıdır. Eğitimsiz personelin (halk) alması beklenen alarmlar en azından ses cihazlarıyla verilmelidir. Bunlar, alarm cihazları veya insan sesi alarm sistemleri (anons sistemleri gibi) olabilir.

Ses sinyalleri

Ses seviyesi, yangın alarm sinyalinin ortam gürültüsünün üzerinde derhal duyulmasını sağlamalıdır.

Yangın alarmı amacıyla kullanılan ses binanın her yerinde aynı olmalıdır. Alarm cihazlarının yerleşimi ile ilgili kısıtlamalar, elde edilmesi gereken ses seviyeleri ve ses mesajlarının şekilleri, Madde A.6.6.2’de verilmiştir.

Görünür yangın alarm cihazları

Görünür yangın alarm cihazları sadece sesli alarm cihazlarına ek olarak kullanılmalı, tek başına kullanılmamalıdır. Görünür yangın alarmları açıkça görülebilir olmalı ve tesiste kullanılan diğer sinyallerden ayırt edilebilmelidir.

Kontrol ve gösterge teçhizatının yeri

Kontrol ve gösterge teçhizatının yeri aşağıdaki hususlar sağlanacak şekilde seçilmelidir:

Tekrarlama göstergeleri

Kontrol ve gösterge teçhizatının itfaiye girişinin uzağında olduğu, birden fazla itfaiye girişinin bulunduğu veya kontrol ve gösterge teçhizatının sürekli insan bulunan yerlerde olmadığı durumlarda tekrarlama gösterge panelleri gerekli olabilir. Tekrarlama gösterge panelleri Madde 6.7.1 a) ila f) şıklarındaki şartlara uygun yerlere konulmalıdır. Binanın itfaiye girişine yanıp sönen işaret ışığı gibi görünür göstergeler konulabilir.

Tekrarlama kontrolleri

Birden fazla kontrol paneli sağlanarak birden fazla yerden kontrol imkânının temin edildiği yerlerde, birbiriyle çelişen işlemlerin yapılmasını önleyecek tedbirler alınmalıdır.

Alarm yeri tespit yardımcıları

Kontrol ve gösterge teçhizatının göstergelerini hızla, kolaylıkla ve karışıklığa meydan vermeden alarm veren dedektörün veya alarm butonunun coğrafi konumu ile ilişkilendirmek mümkün olmalıdır. Algılama bölgesine ilave olarak en azından aşağıdakilerden biri sağlanmalıdır:.

İtfaiye panosu

Bazı ülkelerde itfaiyenin kullanımı için standardize edilmiş bir pano gerekir. İtfaiye panosu için gerekli şartlar, millî dokümanlarda verilmiştir.

Güç kaynakları

6.8.1 Güç kaynağı teçhizatı

Güç kaynağı teçhizatının çıkışı, sistemin azami talebini karşılamaya yetmelidir.

Ana güç kaynağı

Genel olarak, sistemin ana güç kaynağı şehir elektrik şebekesi olmalıdır. Güvenilirliği en az şehir şebekesininki kadar olan özel jeneratörler kullanılabilir. Şehir şebekesi olmayan yerlerde de özel jeneratörler kullanılabilir.

Yangın algılama sisteminin ana güç kaynağı, binaya giriş noktasına mümkün olan en yakın yerde izole edici özel bir koruyucu cihaz ile donatılmalıdır.

Yedek güç kaynağı

Ana güç kaynağının devre dışı olması hâlinde, yedek bir bataryadan güç sağlanmalıdır. Bu bataryanın kapasitesi ana güç kaynağından beklenen bütün kesintiler süresince sistemi beslemeye veya diğer düzeltici işlemlerin yapılmasına yetmelidir. Bazı durumlarda yedek jeneratörlerden veya kesintisiz güç kaynaklarından da güç alınabilir. Bu durumlarda yedek bataryanın kapasitesi azaltılabilir, ancak her zaman bu işe tahsisli bir batarya mevcut olmalıdır.

Yedek jeneratörlerin kullanıldığı durumlarda, yakıt bitmeden önce yakıt ikmali yapılması sağlanmalıdır.

Yangın alarmı alma istasyonuna giden sinyaller

Bir yangın algılama ve alarm sisteminden azami verimi alabilmek için alarm sinyalleri en az gecikme ile itfaiyeye iletilmelidir. Bunun en iyi yolu tercihen doğrudan itfaiyeye bağlı otomatik bir bağlantının kullanılması veya insan kontrolündeki bir uzak merkez vasıtasıyla iletilmesidir. İnsan kontrolündeki bir uzak merkezin kullanılması durumunda, bu yerin millî standardlara uygun olması gerekir.

Diğer cihazlar ve sistemler

Ana amaç olan algılama ve alarma ilave olarak sistemden gelen sinyaller aşağıdaki gibi yardımcı cihazları doğrudan veya dolaylı olarak tetiklemek için kullanılabilir:

Kablolar ve ara bağlantılar – Kablo tipleri

Kablolar teçhizat imalatçısının veya tedarikçisinin belirttiği şartlara uygun olmalıdır.

Akım taşıma kapasitesine ve veri sinyallerinin zayıflamasına özel dikkat sarf edilmelidir. Kablo tipleri ve bunların montajı ile ilgili millî dokümanlardaki tavsiyelere uyulmalıdır.

Yangına karşı koruma

Mümkün olan yerlerde kablolar yangın riski düşük olan alanlardan geçirilmelidir. Kabloların başka yerlerden geçirilmesi gerekiyorsa ve bu kablolarda meydana gelebilecek arızalar aşağıdakileri engelleyebiliyorsa ya yangına karşı dayanıklı kablolar kullanılmalı veya kablolar yangına karşı korunmalıdır:

Elektromanyetik girişime karşı koruma

Hasarı ve yanlış alarmları önlemek için teçhizat (kablolar dâhil) yüksek seviyede (cihazın deneyden geçirildiği seviyelerden yüksek) elektromanyetik girişim olabilecek yerlere yerleştirilmemelidir. Bunun sağlanamaması hâlinde, yeterli elektromanyetik koruma sağlanmalıdır.

Tasarımcı, montajcının montajı tatminkâr şekilde yapmasına imkân verecek dokümantasyonu temin etmelidir. Asgari olarak, buna amaçlanan tipte yerleşim şemaları, bütün cihazların yerleri ve bunların ara bağlantılarını gösteren şemalar dâhil olmalıdır. Tasarımcı bir tasarım belgesini hazırlamalı ve imzalamalıdır. Model belge Ek C’de verilmiştir. Başlangıç dokümantasyonundan sonra tadilat yapılmış ise bu tadilatlar ve varsa yeni dokümantasyon benzer şekilde belgelendirilmelidir (Madde 7.1).

Madde 6.13’teki dokümantasyonun planlanması ve tasarımı ile tam ve doğru olması konusundaki sorumluluk Madde 4.7’de olduğu gibi açıkça tarif edilmelidir.

Madde 6.13’teki dokümantasyonun tasarımını ve hazırlanmasını yapan kişiler gerekli işleri yapmak için ihtiyaç duyulan teorik ve pratik bilgiye sahip olmalıdır.

Kablo kanalları ve demetleme

Kondüviler ve kablo kanalları kullanılıyorsa bunların boyutları ilgili kabloların sokulmasını ve çıkarılmasını kolaylaştıracak şekilde olmalıdır. Çıkarılabilen veya menteşeli kapaklarla erişim sağlanmalıdır.

Kablo güzergâhı

Bir yangın algılama ve yangın alarm sistemi için güç veya sinyal taşıyan kabloların güzergâhı sistem üzerinde olumsuz etkileri önleyecek şekilde düzenlenmelidir. Aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir:

Yangının yayılmasına karşı tedbirler

Kabloların bir yangın bölmesinin duvarını, döşemesini veya tavanını delip geçtiği durumlarda, geçiş yapılan bileşenin yangına dayanıklılığı azalmayacak şekilde geçiş yeri yangından tecrit edilmelidir.

Kablo ekleri ve sonlandırmaları

Teçhizat kabinleri dışında olanlar hariç, kablo eklerinden mümkün olduğu kadar kaçınılmalıdır. Kablo ekinden kaçınmanın mümkün olmadığı yerlerde diğer tesisatlarla karışıklığı önlemek üzere yapılacak ek, uygun, erişilebilir ve tanınabilir bir bağlantı kutusunun içerisine alınmalıdır. Ekleme ve sonlandırma metotları güvenilirlikte ve yangına dayanıklılıkta eksiz kabloya göre azalmayı asgariye indirecek şekilde seçilmelidir.

Radyoaktivite

Radyoaktif madde içeren dedektörlerin taşınması, depolanması ve kullanılması mili mevzuatın şartlarına tabidir.

Özel risklerde uygulama

Özel riskler, teçhizatın tasarımı ve seçiminde, dedektörlerin yer seçiminde ve aralıklarının belirlenmesinde ve diğer devre düzenlemelerinde özel dikkat gerektiren risklerdir.

Elektronik veri işleme alanları

Yangın algılama sistemlerinin tasarımında içinde bilgisayar veya telefon santralı cihazları gibi elektronik cihazlar bulunan odalarda, aşağıdaki hususlara özel dikkat sarf edilmesi gerekir:

Havalandırmanın ve klimaların kontrolü ile ilgili düzenlemeleri,

Yüksek havalandırma hızlarının ve yüksek hava hızlarının etkileri,

Yangın algılama sisteminden gelen sinyallere bağlı olarak yangın kapaklarının ve damperlerinin kapatılması,

Yangın durumunda cihazların veya güç kaynaklarının kapatılması düzenlemesi,

Yangın durumunda hava cihazlarının kapatılmasının düzenlemesi,

Yüksek raflı depolar

Yüksek raflı depo tiplerinin ve içinde bulanan malzemelerin çeşitliliğinden dolayı kullanıcı ve/veya tesis sahibi ile diğer ilgili taraflar (sigortacılar, mimarlar, yetkililer vb.) arasında erken safhalarda danışma yapılması önemlidir.

Yangın planını yaparken yüksek yangın yayılma hızının dikkate alınmasına özel önem verilmelidir.

Yüksek raflı depolar genellikle otomatik yangın söndürme sistemleri (sprinkler gibi) korunur. Bundan dolayı algılama ve söndürme sistemleri arasında bağlantı kurulması gerekebilir.

Atriyumlar

Atriyum mekânlarında yangından korunma tedbirlerinin (yangın bölmelendirmesi, duman kontrolü, yangın bastırma, yangın algılama ve alarm sistemi) koordineli olması ve bunların etkileşimlerinin uygun şekilde kontrol edilmesi önemlidir. Bu kılavuzda verilen bilgiler başlangıç noktası olarak alınmalıdır. Binanın planlanmasında daha fazla algılama (dedektörlerin alışılmamış konfigürasyonları) gerekli olabilir.

Yangından korunma tedbirlerinin farklı kuruluşlar tarafından tedarik veya monte edildiği durumlarda, genellikle gerekli koordinasyonu sağlamak için bu kuruluşların birbiriyle irtibat kurması gerekir (Madde 5.2).

Tehlikeli alanlar

Bazı binalarda sistem tasarımı üzerinde önemli etkileri olabilecek tehlikeler (patlayıcı, kimyasal, biyolojik veya nükleer gibi) olabilir. Bu gibi durumlarda alıcı (tehlikeden haberdar olması gerekir) ile yangın algılama ve alarm sistemlerinin tasarımcıları ve montajcıları arasında çok yakın iş birliği yapılması gereklidir. Millî dokümanlardaki tavsiyelere uyulmalıdır.

14.6 Bina dışı alanlar

Bir yangın alarm sisteminin tamamının veya bir bölümünün bina dışına monte edildiği durumlarda aşağıdaki hususlara özel dikkat sarf edilmelidir:

Yanlış alarmların önlenmesi.

Alıcının Madde 5.6 ve Madde 5.7’deki sorumluluğuna ek olarak tasarımcı ve kullanıcı ve/veya bina sahibi özel riskin değerlendirilmesi için gerekli bütün bilgileri temin etmelidir. Bu bilgi genellikle risk için uygulanacak yangın işlemini içermelidir.

Entegre sistemler

Bu kılavuzda entegre sistemler kapsanmamış olmakla beraber bu sistemler genel olarak bu tavsiyelere uygun olmalıdır.

Hiyerarşik sistemler

Ana sahanın çeşitli sayıda küçük bölümlere ayrıldığı yerlerde (örneğin alış-veriş merkezleri, büyük hastaneler veya petrokimya tesisleri gibi) sıklıkla hiyerarşik sistemler kullanılır. Ortak bir saha üzerinde birden fazla ayrı ve büyük bina varsa bunların her birinin kendine ait yangın algılama ve alarm sistemleri olması gerekebilir. Ancak, saha üzerindeki bir merkeze bu binalardaki durum bilgilerinin gönderilmesi sağlanmalıdır.

Büyük binalarda belli sayıda alt seviyeli kontrol ve gösterge teçhizatı kullanılarak kablo tasarrufu yapılabilir. Bu kontrol ve gösterge teçhizatı binanın belli bir bölümü için yangın algılama ve/veya alarm fonksiyonlarını sağlar, aynı zamanda bina içindeki bir merkezle ve birbirleriyle haberleşir. Bu sistemlerin tesis edilmesinde aşağıdaki hususlara özel dikkat sarf edilmelidir: