TS EN54-1 YANGIN ALGILAMA VE YANGIN ALÂRM SİSTEMLERİ
BÖLÜM 1: GİRİŞ
GİRİŞ
Yangın algılama sisteminin görevi, yangına karşı uygun tedbirlerin alınmasına esas olacak şekilde, mümkün olan en kısa zamanda yangını algılamak, uyarı sinyali vermek ve bunu bildirmektir.
Yangın alârm sisteminin görevi kullanıldığı binada meydana gelebilecek yangın tehlikesine karşı, sesli ve/veya gözle izlenen uyarı sinyali vermektir.
Yangın algılama ve yangın alârm sistemi, tek bir sistem olarak birleştirilebilir.
1 – KAPSAM
1.1 – Bu standard;
– Yangın algılama ve yangın alârm sistemi parçalarının etkinliğinin ve güvenirliliğinin tespiti için, özelliklerini, deney metotlarını ve performans kriterlerini;
– Etkin bir sistem içinde birleştirilecek parçaların özelliklerinin tespiti için gerekli şartları ve deney metotlarını;
– Binalarda ve diğer sistemlerin kullanımı ile bina inşaası esnasında yangına karşı alınacak önlemler için ipuçlarını kapsar.
1.2 – Bu standard serisi, binalar için yangın algılama ve yangın alârm sistemlerini kapsar. Ayrıca; ilâve deneylere ihtiyaç duyulursa da, maden ocakları, gemi gibi diğer amaçlara ait sistem parçalarının belirlenmesi maksadıyla da bu standard esas alınabilir. Bu standard, belirtilen özel risklere karşı koruma amacı için gerekli özelliklere sahip algılama sistemlerinin kullanımını veya üretimini engellemez.
1.3 – Sistem, sadece yangın durumunda değil, uygulamada vuku bulabilecek şartlarla karşı karşıya kalındığında da, elverişli şekilde çalışmalıdır. Belirtilen deneyler, bu şartlar altında sistemin parçalarını ve performansının tespitini amaçlar.
1.4 – Sistem parçalarının performansı, belirtilen deneylerden elde edilen sonuçlarıdan ve gerekli fonksiyonları yerine getirmesindeki yetersizliğe bağlı olarak belirlenir.
Bu standard, talep edilen fonksiyonların işlemesi, gerekli olanlardan daha ziyade, sistem parçalarının tasarımı ve tesisine herhangi bir kısıtlama getirmeyi amaçlamaz.
1.5 – Bu standard; uygun görüldüğü takdirde, söndürme sistemlerinin (sprinkler sisteminin başlıkları haricinde) algılama kısımlarına, hassasiyet şartları bütün durumlarda geçerli olmasa bile uygulanır.
1.6 – Bir parça (meselâ TS EN54-2’nin şartlarını sağlayan); başka bir parça ile bağlandığında uyumlu olarak çalışmıyorsa, bu parçanın ilgili TS EN54’ün diğer bölümlerine uygun olduğu kabul edilmez.
1.7 – Bu standard serileri, müstakil duman alârmı tertibatının özelliklerini kapsamaz.
2 – ATIF YAPILAN STANDARDLAR
Bu standard içinde herhangi bir standarda atıf yapılmamıştır. TS EN54’ün diğer bölümleri bilgi için EK
– A’da liste halinde verilmiştir.
3 – TARİFLER
Bu standardın amacı bakımından, aşağıda belirtilen tarifler uygulanır.
3.1 – Yangın Algılayıcısı (Şekil 1’de “A” harfi ile gösterilmiştir)
Yangın algılama sisteminin bir parçası olup kontrolu altındaki bölgede vuku bulabilecek yangınla ilgili fiziki ve/veya kimyasal olayları sürekli veya periyodik olarak izleyen bir algılayıcı ihtiva eden, bir yangın durumunda kontrol ve gösterge tertibatına yangın alârmını ileten cihazdır. Kontrol ve gösterge tertibatı Şekil 1’de “B” harfi ile gösterilmiştir.
3.1.1 – Isı Algılayıcısı
Sıcaklıktaki artışa göre faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.2 – Duman Algılayıcısı
Yangın ürünü gazlara hassas ve/veya havada kalıcı olarak bulunan, ısıyla beraber ortaya çıkan dumana hassas bir algılayıcıdır.
Duman algılayılarının çeşitleri aşağıda belirtilmiştir.
3.1.2.1 – İyonize Duman Algılayıcısı
İyonizasyon akımına sebep olan yangın ürünlerine hassas olan ve iyonizasyon akımı etkisiyle faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.2.2 – Optik Duman Algılayıcısı
Elektromanyetik spektrumun kızıl ötesi veya mor ötesi bölgelerindeki radyasyonun emilmesi ve dağılmasını etkileyebilen yanma sonucu çıkan ürünlere hassas olan algılayıcıdır.
3.1.3 – Gaz Algılayıcısı
Yanma sonucu çıkan gaz ürünlerine ve/veya ısıl dağılmalara hassas algılayıcıdır.
3.1.4 – Alev Algılayıcısı
Yangın alevinden yayılan radyasyonu hissederek faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.5 – Çok Hissedicili Algılayıcı
Birden fazla yangın ürününe hassas olan algılayıcıdır.
3.16 – Statik Algılayıcı
Ölçülen yangın ürünü miktarının belirli bir seviyeyi aşması halinde, bu durumu uygun bir sürede algılayarak alârm veren algılayıcıdır.
3.1.7 – Fark Algılayıcısı
İki veya daha fazla yerde meydana gelen yangın olayında, ölçülen yangın ürünü miktarı arasındaki farkın belirli bir seviyeyi geçmesi halinde, bunu uygun bir sürede algılayarak alârm veren algılayıcıdır.
3.1.8 – Yükselme Hızı Algılayıcısı
Ölçülen yangın ürünü miktarının zamana bağlı olarak artışı belirli bir seviyeyi aştığında, uygun bir sürede alârm veren algılayıcıdır.
3.1.9 – Nokta Algılayıcı
Sabit bir nokta civarındaki yangın ürünlerini hissederek faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.10 – Çok Noktalı Algılayıcı
Tespit edilen sabit bir nokta civarındaki yangın ürünlerini hissederek faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.11 – Hat Algılayıcısı
Sürekli bir hat civarındaki yangın ürünlerini hissederek faaliyete geçen algılayıcıdır.
3.1.12 – Yeniden Ayarlanabilen Algılayıcı
Alârm vermesine sebep olan şartların ortadan kalkmasından sonra; herhangi bir parçası yenilenmeden, alârm durumundan, algılama durumuna yeniden ayarlanarak geçen algılayıcıdır.
Bu tip algılayıcıların aşağıda belirtilen üç ayrı tipi vardır:
3.1.12.1 – Kendi Kendini Ayarlayan Algılayıcı
Alârm durumundan, algılama durumuna otomatik olarak geçen algılayıcıdır.
3.1.12.2 – Uzaktan Kumanda İle Ayarlanabilen Algılayıcı
Kendinden yapılan uzaktan kumanda işlemi ile; alârm durumundan, algılama durumuna geçen algılayıcıdır.
3.1.12.3 – Elle Yeniden Ayarlanabilen Algılayıcı
Kendi üzerinde elle yapılan bir işlemle; alârm durumundan algılama durumuna geçen algılayıcıdır.
3.1.12.4 – Yeniden Ayarlanmayan Algılayıcı (Elemanları Değiştirilebilen)
Devreye girdikten sonra, algılama durumuna hazır hale getirilmesi için, bir elemanı veya elemanları yenilenerek ayarlanması gereken algılayıcıdır.
3.1.14 – Yeniden Ayarlanamayan Algılayıcı (Elemanları Değiştirilemeyen)
Devreye girdikten sonra; alârm durmundan, algılama durumuna yeniden ayarlanamayan algılayıcıdır.
3.1.15 – Yerinden Sökülebilen Algılayıcı
Bakım ve hizmetin yapılması amacıyla; kendi normal çalışma konumundan kolayca sökülüp, tekrar takılabilecek şekilde tasarımlanmış algılayıcıdır.
3.1.16 – Yerinden Sökülemeyen Algılayıcı
Bakım ve hizmetin yapılması amacıyla; kolayca sökülmeyecek şekilde monte edilen algılayıcıdır.
3.1.17 – İki Fonksiyonlu Algılayıcı
“Normal (algılama) durumu “ya da “yangın alârm durumu” ile ilgili iki çıktıdan birini veren algılayıcıdır.
3.1.18 – Çok Fonksiyonlu Algılayıcı
“Normal (algılama) durumu” ya da “yangın alârm durumu” ve diğer alârm durumları ile ilgili belirli sayıdaki (ikiden fazla) çıktıdan birini veren algılayıcıdır.
3.1.19 Analog Algılayıcı
Hissedilen yangın ürünleri miktarını gösteren çıkış sinyalini veren algılayıcıdır.
NOT – Hissedilen miktara eşdeğer, doğrusal bir analog sinyal veya sayısal olarak gösterilen bir sinyal olabilir.
3.2 – KONTROL VE GÖSTERGE TERTİBATI
Yangın algılama ve yangın alârm sisteminin bir parçası olup sistemi teşkil eden cihazlarla aynı güç kaynağından beslenen, kontrol ve gösterge tertibatı;
a) Aşağıda belirtilen fonksiyonları, yerine getirmek için kullanılır:
1) Kendine bağlı algılayıcıdan sinyalleri almak;
2) Bu sinyallerin yangın alârm sinyali olup olmadığını belirtmek;
3) Sesli veya gözle izlenen herhangi bir yangın alârm durumunu belirtmek;
4) Tehlikenin (yangının) bölgesini göstermek;
5) Bu bileşenlerin herbirini mümkün olduğu kadar kaydetmek.
3.3 – YANGIN ALÂRM CİHAZI (Şekil 1’de “C” harfi ile gösterilmiştir)
Kontrol ve gösterge tertibatının (Madde 3.2) yapısında bulunmayan, bir yangın ikazını vermek amacıyla kullanılan ve yangın alârm sistemine ait sesli veya görüntülü sinyal veren tertibattır.
3.4 – YANGIN İKAZ BUTONU (Şekil 1’de “D” harfi ile gösterilmiştir)
Yangın algılama ve yangın alârm sisteminde; yangın alârmını elle başlatmak amacıyla kullanılan bir parçadır.
3.5 – YANGIN İZLEME VE İLETME TERTİBATI (Şekil 1’de “E” harfi ile gösterilmiştir)
Bir yangın alârm sinyalini, kontrol ve gösterge tertibatından (Madde 3.2’e bakınız) bir yangın alârmını alan istasyona (itfaiye) ileten ara bir tertibattır.
3.6 – YANGIN ALÂRMINI ALAN İSTASYON (Şekil 1’de “F” harfi ile gösterilmiştir)
Herhangi bir anda yangın önleme ve mücadele tedbirlerinin başlatıldığı bir merkezdir.
3.7 – OTOMATIK YANGIN ÖNLEME TERTİBATI (Şekil 1’de “G” harfi ile gösterilmiştir)
Kontrol ve gösterge tertibatından (Madde 3.2) sinyal alındıktan sonra; yangın önleme tertibatını (Madde 3.8’e bakınız) faaliyete geçirmek için kullanılan otomatik bir cihazdır.
3.8 – OTOMATİK YANGIN ÖNLEME TERTİBATI (Şekil 1’de “H” harfi ile gösterilmiştir)
Otomatik yangın kontrol veya müdahale tertibatıdır. Mesela; söndürme tesisatı gibi
3.9 – ARIZA İZLEME VE İLETİM TERTİBATI (Şekil 1’de “J” harfi ile gösterilmiştir)
Kontrol ve gösterge tertibatından (Madde 3.2); gelen arıza ikaz sinyalini, arıza ikazını alan bir istasyona (Madde 3.10) gönderen ara bir tertibattır.
3.10 – ARIZA İKAZINI ALAN İSTASYON (Şekil 1’de “K” harfi ile gösterilmiştir)
Gerekli düzeltici tedbirleri başlatabilen bir merkezdir.
3.11 – GÜÇ KAYNAĞI TERTİBATI (Şekil 1’de “L” harfi ile gösterilmiştir)
Kontrol ve gösterge tertibatını (Madde 3.2) besleyen, yangın algılama ve yangın ihbar sisteminin bir parçasıdır. Sistemde yer alan diğer cihazlar kontrol ve gösterge tertibatından beslenirler. Güç kaynağı tertibatı iki besleme kaynağından (şehir şebeke ceryanı ve yedek güç kaynağı) maydana gelir.
3.12 – BAĞLAMA ELEMANLARI
Yangın algılama ve yangın alârm sistemine ait farklı parçalar arasındaki bağlantıyı sağlayan elemanıdır.
3.13 – MÜSTAKİL DUMAN ALÂRM TERTİBATI
Meskenlerde yangın alârm tertibatı tesis etmek için kullanılan; duman algılamalı, güç kaynaklı ve alârm elemanlı tek bir tertibattır.
4 – UYGUNLUK
Yangın algılama ve yangın alârm sisteminin parçaları TS EN54’ün ilgili bölümüne uygun olmalıdır (EK- A).
Yapısında kumanda devresi bulunmıyan (Madde 3.1.19) algılayıcılar; deneye tâbi tutulduğunda ve yapısında kumanda devre bulunmayan sistem (Madde 3.2) parçalarının birleştirilmesi suretiyle kullanıldığında, sadece bu standardın ilgili kısmına uygun olduğu itibara alınmalıdır. Madde 3’de tarifleri verilen ve sistem içinde kullanılan bazı parçalar kullanılmaya hazır olmayabilir. Bu durumda; parçaların montajı için; uygun çevreye ait deneylerle belirlenen alan amaçlanır. Meselâ, kontrol ve gösterge tertibatında olduğu gibi, aynı şartlarda monte edilecek algılayıcılar, kontrol ve gösterge tertibatı gibi çevre deneylerine tâbi tutulmalı; ancak aynı şartlarda, algılayıcı olarak monte edilen parçalar algılayıcı standardında belirtilen çevre deneylerine de tâbi tutulmalıdır. Bütün deneylere cevap veren sistem içindeki parçanın doğru çalıştığının belirlenmesi için; bu parçanın ilgili olduğu standardın şartlarına uygun olduğu tespit edilmelidir.